1.6.4.5 Woorden met uitheemse prefixen
Bij uitheemse prefixen moeten we onderscheid maken tussen twee soorten. Een
aantal ervan kan de hoofdklemtoon van het gelede woord dragen. Veel van die
prefixen kunnen ook worden gecombineerd met inheemse woorden. Deze prefixen zijn
zelfstandige prosodische woorden. Ze vertonen het klemtoonpatroon
van prosodische samenstellingen, met hoofdklemtoon op het eerste prosodisch
woord, hier het prefix, als het grondwoord een zelfstandig naamwoord is:
Tabel 1. Zelfstandige naamwoorden met een beklemtoond uitheems prefix
prefix | zelfstandig naamwoord |
co- | có-pilòòt |
contra- | cóntra-gewìcht |
des- | dés-interèsse |
ex- | éx-gelòvige |
inter- | ínter-facultèit |
meta- | méta-tààl |
non- | nón-ìssue |
semi- | sémi-àrts |
sub- | súb-gròep |
super- | súper-màrkt |
Ook adjectieven met een uitheems prefix vertonen dit klemtoonpatroon, maar als ze
gebruikt worden in predicatieve positie, valt de hoofdklemtoon op het rechterdeel.
Zie Langeweg (1988).
Het gaat hier om woorden als:
1inter-continentáál,
para-médisch, post-koloniáál, semi-diréct,
ultra-modérn
Ook adjectieven met het prefix on- zoals
onaardig vertonen dit
variabele gedrag:
2een ón-aardig
meisje
Dit meisje is
on-áárdig
Andere uitheemse prefixen dragen geen hoofdklemtoon, en krijgen hoogstens
secundaire klemtoon door de ritmische regel van
Klemtoonafwisseling. Deze prefixen worden
alleen gecombineerd met uitheemse stammen:
Tabel 2. Woorden met niet-primair beklemtoonde uitheemse prefixen
prefix | geprefigeerd woord |
a- | a-páthisch |
ab- | ab-sorbéér |
ad- | ad-hésie |
ante- | ante-datéren |
apo- | apo-theóse |
con- | con-centréren |
de- | de-componéren |
in- | in-clusíéf |
inter- | inter-veniéren |
per- | per-foréren |
post- | post-datéren |
pre- | pre-lúde |
re- | re-presentéren |
trans- | trans-ponéren |
De positie van de hoofdklemtoon in zulke woorden wordt dus bepaald volgens de
systematiek die wordt samengevat in de Regel voor hoofdklemtoon.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | september 2020 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html; |