1.3.4.1 Prevocalische sjwa-deletie
Binnen een geleed woord kan een reeks əV ontstaan doordat een
prefix of een suffix wordt toegevoegd aan een woord.
De sjwa wordt dan verplicht weggelaten als het gelede woord één
prosodisch woord vormt, zoals in de volgende woorden:
Tabel 1. Prevocalische sjwa-deletie
woord | onderliggende vorm | fonetische vorm |
codeer | kodə-er | kode:r |
elitair | elitə-ɛ:r | elitɛ:r |
Romein | romə-ɛin | romɛin |
stupiditeit | stypidə-itɛit | stypiditɛit |
kaden | kadə-ən | kadən |
Omdat het domein van Prevocalische Sjwa-deletie het prosodisch woord is, werkt
deze regel in bepaalde typen gelede woorden niet, zoals blijkt uit de volgende
voorbeelden waarin de sjwa niet verplicht verdwijnt:
mode-opleiding,
zijde-achtig,
be-antwoorden. Het woord
modeopleiding is een
samenstelling, en mode en
opleiding vormen hier ieder
een zelfstandig prosodisch woord. Daardoor staat de reeks
əV
hier niet binnen één prosodisch woord, en kan Prevocalische sjwa-deletie niet
verplicht worden toegepast. In verbonden spraak kan de sjwa echter ook in dit
soort woorden wel onuitgesproken blijven in een snelle spreekstijl. In het woord
zijdeachtig is het suffix
-achtig een zelfstandig
prosodisch woord, en daarom hoeft de sjwa van
zijde hier niet te
verdwijnen. In het woord beamen
vormt het prefix be- een lettergreep die niet bij het
prosodisch woord van de stam hoort. Hier wordt daarom de sjwa niet
gedeleerd, maar een glottisslag ingevoegd na het
prefix.
In woordgroepen kan Prevocalische sjwa-deletie ook plaatsvinden over de grens van
twee woorden heen, in een meer informele en/of snelle spreekstijl. Zo is het ook
mogelijk de woordgroep de avond uit
te spreken als
davɔnt,
en in rode aardbeien kan de sjwa van
rode ook worden
weggelaten. Dit zijn gevallen van verbonden
spraak.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
3.0 | Geert Booij | september 2020 | |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html; |