Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.1.2 Conversie van werkwoorden
Substantieven kunnen worden gevormd op basis van de stam van werkwoorden, zonder verandering in fonologische vorm. Voorbeelden zijn bloei, aanpak en geloof. We noemen dit conversie. Deze substantieven duiden de handeling of het gebeuren aan dat door het werkwoord wordt benoemd. Het zijn nominalisaties van werkwoorden.
Verder lezen
Conversie van inheemse werkwoorden
Hieronder staan voorbeelden van de conversie van een inheems werkwoord naar een substantief, allen de-woorden:
1bloei
bouw
duik
duw
groei
haat
koop
roep
stoot
val
Conversie van samenkoppelingen
Ook samenkoppelingen kunnen als bron van substantieven dienen. Deze nominalisaties zijn eveneens de-woorden:
Tabel 1. Nominalisaties van samenkoppelingen
samenkoppeling nominalisatie
aanpakken aanpak
doorstromen doorstroom
inbrengen inbreng
misstappen misstap
onderduiken onderduik
opvangen opvang
overlopen overloop
teruglopen terugloop
uitlenen uitleen
Het rechterdeel van de nominalisaties in Tabel 1 komt vaak ook als zelfstandig woord voor, zoals stroom bij doorstroom. Er zijn echter ook nominalisaties van samenkoppelingen waarbij het substantief niet afzonderlijk als genominaliseerd werkwoord met de hier relevante betekenis voorkomt, zoals breng (bij inbreng), hef (bij aanhef), leg (bij aanleg), voer (bij afvoer) en was (bij aanwas).
Van den Toorn (1997: 509).
Conversie van prefixwerkwoorden
Ook prefixwerkwoorden kunnen worden geconverteerd tot substantieven. Dit type conversie komt vaak voor. In dit geval is het substantief altijd een het-woord:
Tabel 2. Nominalisaties van prefixwerkwoorden
stam van prefixwerkwoord nominalisatie
be-roep beroep
be-toog betoog
ge-bruik gebruik
ge-loof geloof
mis-bruik misbruik
onder-wijs onderwijs
ont-bijt ontbijt
ont-werp ontwerp
over-leg overleg
ver-val verval
ver-raad verraad
Aan de wandel, voor de heb
Bij werkwoorden komt het voor dat ze worden geconverteerd tot substantieven in een bepaalde syntactische context, net zoals adjectieven. Het gaat hier met name om voorzetselconstituenten met de vorm aan-lidwoord-substantief en de betekenis ‘bezig zijn met iets’, zoals we die zien in aan het bier 'bezig zijn met bier te drinken' en aan de koffie 'bezig zijn met koffie te drinken'.
Bron: Booij & Audring (2018: 221).
2In ... Dubai is een leeuw uit een woning ontsnapt en aan de wandel gegaan. informeel Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten, vooral in het informele taalgebruik.
CHN
Na afloop gingen we met de spelers aan de zuip in het spelershome. vooral in NN, informeel Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten, vooral in het Nederlandse Nederlands en vooral in het informele taalgebruik.
CHN
Wat gaat u doen in Parijs, aan de zwier? informeel Deze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten, vooral in het informele taalgebruik.
CHN
Ook na het voorzetsel voor wordt deze conversie wel gevonden:
3Leuk voor de heb ‘leuk om te hebben’ vooral in NN, informeel Deze vorm komt af en toe voor in standaardtalige contexten, vooral in het Nederlandse Nederlands en vooral in het informele taalgebruik.
Zomaar voor de weet, iemand enig idee wat een m2 extra tuin in € doet? vooral in NN, informeel Deze vorm komt af en toe voor in standaardtalige contexten, vooral in het Nederlandse Nederlands en vooral in het informele taalgebruik.
CHN
Infinitieven als nominalisaties
Woorden als die in (4) hieronder, allen het-woorden, beschouwen we niet als gevallen van nominalisatie door conversie:
4(het) begroeten, eten, fabriceren, kapen, maaien, ontwaken, opnemen, schrijven, typen, weglopen, zijn, zingen
De infinitiefvorm van een werkwoord kan namelijk als substantief gebruikt worden, en dus ook als nominalisatie van een werkwoord. Dit is geen conversie omdat voor een infinitief de stam van het werkwoord moet worden gesuffigeerd met -en, en bovendien het werkwoordelijk karakter van de infinitief in veel gevallen nog aanwezig is.
Het deels werkwoordelijke karakter van infinitieven komt tot uiting in de mogelijkheid om in naamwoordelijke constituenten met zo'n infinitief als kern een zinsdeel op te nemen dat alleen met werkwoorden combineert. Dat is te zien in de volgende zinnen, waarin de infinitief combineert met een bijwoord (gemakkelijk, snel) in plaats van met een adjectief (dan zou het woord op -e uitgaan, zie (6)):
5Deze boterhamzakjes zijn geschikt voor het gemakkelijk bewaren van brood en fruit.
Het snel optreden van de politie voorkwam verdere ongeregeldheden.
Om een bijwoord te kunnen gebruiken, is de aanwezigheid van een werkwoord (bewaren, optreden) vereist, en het optreden van een bijwoord in deze zinnen bewijst dus het (deels) werkwoordelijk karakter van de infinitief. Het tegelijk ook substantivische karakter van de infinitief blijkt dan weer uit de verbuiging van het adjectief snel tot snelle in zin:
6Het snelle optreden van de politie voorkwam verdere ongeregeldheden.
Sommige van deze infinitieven komen ook als concreet substantief voor, bijv. (het) eten, (het) drinken, (ons) schrijven in de volgende zinnen:
7Het eten staat op tafel.
Heb je drinken uit de koelkast gehaald?
In ons schrijven van 7 december jl. deelden wij u mee dat de voorzitter van de vereniging ontslag genomen heeft.
In dat gebruik hebben infinitieven hun werkwoordelijk karakter verloren. Dit zijn geen gevallen van conversie maar van lexicalisatie van een bepaalde vorm van een werkwoord tot substantief.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links