21.3.6.4 Andere combinaties
Verder lezen
1
Enkele voorbeelden waarin een naamwoordelijk deel of een ander inherent
verbonden element (zonder een infiniete werkwoordsvorm;
vergelijk
[21·3·6·3/1]) in combinatie met een nadere bepaling op de eerste
zinsplaats voorkomt, zijn:
1Nieuw hierbij
|was| het verschijnsel van de supranationale
politiek.
2Het meest in het
oog |sprongen| de demonstraties van twee groepen boeren uit het
noorden van China.
3Gretig aftrek
|vinden| aan het eind van de dag de posters en vooral de 'dankjewelletjes',
een soort klikkertjes van blik.
2
In geschreven (vooral literair) taalgebruik kan men op de eerste zinsplaats
combinaties van diverse types aantreffen, zoals de volgende voorbeelden:
4(Maar) 's anderendaags,
weer nuchter, weer op kantoor, lopend in de tredmolen van het dagelijks
werk, |waren| ze weer vijanden.
5Later, als ambassadeur
bij de VN, |voerde| hij besprekingen met de
Chinezen.
6In de stallen als
gezelschap voor de paarden |verbleef| nog een kleine
aap.
7Alleen een hagedis, hier
of daar, |slipte| voor hen weg.
Het gaat in deze voorbeelden om een combinatie van een bijwoordelijke
bepaling met een bepaling van gesteldheid (in
4 van beide zelfs meer tegelijk) of
een combinatie van een onderwerp als eerste zinsdeel met een bijwoordelijke
bepaling (zie 7). Sommige gevallen,
zoals 5 en
6, vormen meer een eenheid dan
andere (zie ook onder 3). In
7 vertoont de combinatie veel
verwantschap met naamwoordelijke constituenten met een predikatieve
nabepaling als deel (vergelijk de voorbeelden
in
[14·5·3·11]).
Ook in zinnen als de volgende is een onderwerp met een bijwoordelijke
bepaling gecombineerd:
8Mars, in zijn artikel
over oorzakelijke en andere voorwerpen, |gaat| deze kant
uit.
9Ook Cattell, in een
analyse die overigens veel overeenkomst vertoont met de onze,
|stelt| dat de acceptabiliteit van deze zin verklaard kan worden doordat
de achtergebleven NP een 'separate argument' is geworden van het
werkwoord.
Zulke gevallen worden wel als een anglicisme beschouwd en zijn daarom niet
voor iedereen aanvaardbaar. Er hoeft evenwel geen bezwaar tegen gemaakt te
worden. Wie zulke constructies toch wil vermijden kan als alternatieve
volgorde kiezen:
10In zijn artikel over
oorzakelijke en andere voorwerpen, |gaat|
Mars deze kant uit.
11In een analyse die
overigens veel overeenkomst vertoont met de onze, |stelt|
ook Cattell dat (...)
3
Als er twee bepalingen op de eerste zinsplaats staan, kunnen deze in een
aantal gevallen samen een algemeen tijdskader en/of een ruimtelijk kader
scheppen, waarin het in de rest van de zin meegedeelde gesitueerd kan
worden
(vergelijk
[21·3·2·1/ii]). In voorbeeld
5 kan de bijwoordelijke bepaling
als ambassadeur bij de VN opgevat worden als een nadere
specificering van de tijdsaanduiding later. Een
parafrasemogelijkheid is dan 'toen hij ambassadeur was bij de VN'.
Vergelijkbare voorbeelden zijn voorts:
12Vijf jaar geleden, in
Saoedi-Arabië, |heeft| hij z'n vrouw |leren kennen.
|
13Morgen, aan de Zwarte
Zee, |kun| je lekker |beginnen te luieren.
|
14Straks, in de
zomer, |loopt| in de duinen de temperatuur 's middags tot zo'n
30C op.
De elementen die samen op de eerste zinsplaats staan, kunnen
respectievelijk omschreven worden als 'vijf jaar geleden, toen hij in
Saoedi-Arabië verbleef', 'morgen, als je aan de Zwarte Zee bent' en 'straks,
als het zomer is'. Op deze wijze kunnen de beide bepalingen in die gevallen
telkens als een samenhangend geheel beschouwd worden.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |