21.3.6.4 Andere combinaties
Verder lezen
 1
  
   Enkele voorbeelden waarin een naamwoordelijk deel of een ander inherent
   verbonden element (zonder een infiniete werkwoordsvorm;
   vergelijk
   [21·3·6·3/1]) in combinatie met een nadere bepaling op de eerste
   zinsplaats voorkomt, zijn:
   
1Nieuw hierbij
   |was| het verschijnsel van de supranationale
    politiek.
2Het meest in het
    oog |sprongen| de demonstraties van twee groepen boeren uit het
   noorden van China.
3Gretig aftrek
    |vinden| aan het eind van de dag de posters en vooral de 'dankjewelletjes',
   een soort klikkertjes van blik.
2
  
   In geschreven (vooral literair) taalgebruik kan men op de eerste zinsplaats
   combinaties van diverse types aantreffen, zoals de volgende voorbeelden:
   
4(Maar) 's anderendaags,
    weer nuchter, weer op kantoor, lopend in de tredmolen van het dagelijks
   werk, |waren| ze weer vijanden.
5Later, als ambassadeur
   bij de VN, |voerde| hij besprekingen met de
    Chinezen.
6In de stallen als
   gezelschap voor de paarden |verbleef| nog een kleine
    aap.
7Alleen een hagedis, hier
   of daar, |slipte| voor hen weg.
Het gaat in deze voorbeelden om een combinatie van een bijwoordelijke
   bepaling met een bepaling van gesteldheid (in
    4 van beide zelfs meer tegelijk) of
   een combinatie van een onderwerp als eerste zinsdeel met een bijwoordelijke
   bepaling (zie 7). Sommige gevallen,
    zoals 5 en
    6, vormen meer een eenheid dan
   andere (zie ook onder 3). In
    7 vertoont de combinatie veel
   verwantschap met naamwoordelijke constituenten met een predikatieve
   nabepaling als deel (vergelijk de voorbeelden
   in
   [14·5·3·11]).
   Ook in zinnen als de volgende is een onderwerp met een bijwoordelijke
   bepaling gecombineerd:
   
8Mars, in zijn artikel
   over oorzakelijke en andere voorwerpen, |gaat| deze kant
    uit.
9Ook Cattell, in een
    analyse die overigens veel overeenkomst vertoont met de onze,
    |stelt| dat de acceptabiliteit van deze zin verklaard kan worden doordat
   de achtergebleven NP een 'separate argument' is geworden van het
   werkwoord.
Zulke gevallen worden wel als een anglicisme beschouwd en zijn daarom niet
   voor iedereen aanvaardbaar. Er hoeft evenwel geen bezwaar tegen gemaakt te
   worden. Wie zulke constructies toch wil vermijden kan als alternatieve
   volgorde kiezen:
   
10In zijn artikel over
    oorzakelijke en andere voorwerpen, |gaat|
   Mars deze kant uit.
11In een analyse die
    overigens veel overeenkomst vertoont met de onze, |stelt|
   ook Cattell dat (...)
3
  
   Als er twee bepalingen op de eerste zinsplaats staan, kunnen deze in een
   aantal gevallen samen een algemeen tijdskader en/of een ruimtelijk kader
   scheppen, waarin het in de rest van de zin meegedeelde gesitueerd kan
   worden
   (vergelijk
   [21·3·2·1/ii]). In voorbeeld
   5 kan de bijwoordelijke bepaling
   als ambassadeur bij de VN opgevat worden als een nadere
   specificering van de tijdsaanduiding later. Een
   parafrasemogelijkheid is dan 'toen hij ambassadeur was bij de VN'.
   Vergelijkbare voorbeelden zijn voorts:
   
12Vijf jaar geleden, in
   Saoedi-Arabië, |heeft| hij z'n vrouw |leren kennen.
    |
13Morgen, aan de Zwarte
   Zee, |kun| je lekker |beginnen te luieren.
    |
14Straks, in de
    zomer, |loopt| in de duinen de temperatuur 's middags tot zo'n
   30C op.
De elementen die samen op de eerste zinsplaats staan, kunnen
   respectievelijk omschreven worden als 'vijf jaar geleden, toen hij in
   Saoedi-Arabië verbleef', 'morgen, als je aan de Zwarte Zee bent' en 'straks,
   als het zomer is'. Op deze wijze kunnen de beide bepalingen in die gevallen
   telkens als een samenhangend geheel beschouwd worden.
  
 
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen | 
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | 
 
				 
						
					