25.13.2.1.2 Aard van de leden
Verder lezen
In beginsel kunnen alle constituenten die voor nevenschikking in aanmerking
komen, ook zonder verbindingswoord nevengeschikt worden
(zie
[24.3.1.2]
en
[24.3.3]). De leden zijn zelf soms ook nevenschikkingen:
1Dames en heren, jongens en
meisjes!
2Voor een onverschillige zijn
vrees en gevaar, lijden en uitputting begrippen uit
een andere wereld.
De mogelijkheden zijn echter beperkt. Laat men uit aaneenschakelingen van
twee leden met en het voegwoord weg, dan is het resultaat
ongrammaticaal, bijv.:
3Jan, Piet
zijn hier.uitgesloten
4Er ligt
ham, kaas in de koelkast.uitgesloten
Bij meer leden kunnen de verbindingswoorden vaak wel gemakkelijk weggelaten
worden. Frequent is bijvoorbeeld de weglating in opsommingen die
voorafgegaan of gevolgd worden door een woord waarmee de reeks (die vaak in
de aanloop of in de uitloop van de zin staat) samengevat wordt. Voorbeelden:
5Liefde, tederheid,
genegenheid, dat alles was hem vreemd.
6Ze waren er allemaal:
Hitler, Goering, Himmler, Goebbels, Von
Ribbentrop...
7Jaffa, Nabloes, Darum,
Gaza, Petra, Akaba, al deze steden behoorden in 1099 tot het
koninkrijk Jeruzalem.
Het ontbreken van het voegwoord houdt vaak in dat de reeks niet beëindigd
is, wat ook wordt aangegeven door een zwevende intonatie. Hetzelfde effect
kan bereikt worden door op de nevenschikking woorden als
enzovoort, en zo verder,
etcetera, de afkortingen daarvan of het beletselteken '...' te
laten volgen.
Eveneens heel gebruikelijk zijn nevenschikkingen van adjectieven als
voorbepalingen in een naamwoordelijke constituent:
8een zachte,
lieve vrouw
9een lange,
dunne man
Met deze groepen wordt een vrouw die lief én zacht is,
respectievelijk een man die lang én dun is aangeduid. In
een geval als:
10de lage witte
huizen
in de betekenis 'de witte huizen die laag zijn' (daarnaast zijn er bijv.
hoge witte huizen), is er geen sprake van nevenschikking, maar van
onderschikking. Zie hiervoor
verder
[14.5.1.1/2].
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |