Bij r in de aanzet van woorden of lettergrepen is er meestal een alveolaire of uvulaire plaats van articulatie. In het Belgisch-Nederlands wordt de alveolaire r doorgaans als ‘beter’ beschouwd in aanzetten,

Van de Velde (1996)

hoewel de uvulaire r aan een opmars bezig is en ook een zeker prestige geniet.

Verhoeven (2005); Tops (2009).

In het Nederlands-Nederlands worden de alveolaire en uvulaire r gelijk gewaardeerd, maar de uvulaire variant is wel in opmars.

Vieregge & Broeders (1993), Van de Velde (1996), Van de Velde (1998), Smakman (2006), Sebregts (2015)

In het Belgisch-Nederlands is de plaats van articulatie van r in de coda doorgaans ook alveolair of uvulair, en sprekers hebben meestal dezelfde plaats van articulatie voor de r in aanzetten en in coda’s.

Collins & Mees (1981: 169); Sebregts (2015).

In het Nederlands-Nederlands kan de r in coda’s ook alveolair of uvulair zijn, maar tegenwoordig treft men vaker de retroflexe variant aan, vooral bij jongere sprekers (zie ook 1.1.2.1.4 De uitspraak van de r).

Van de Velde (1996), Van Bezooijen et al. (2002), Van de Velde (1998), Sebregts (2015).

De alveolaire r wordt gewoonlijk gerealiseerd als een korte tapklank, maar kan ook een trilklank (vooral aan het begin van een woord), fricatief of approximant (vooral tussen twee klinkers) zijn.

Collins & Mees (1981), Vieregge & Broeders (1993), Tops (2009), Sebregts (2015.

De uvulaire r wordt doorgaans gerealiseerd als een stemhebbende trilklank of approximant, maar kan ook een stemloze trilklank of (al of niet) getrilde fricatief zijn, in het bijzonder na stemloze obstruenten.

Het gevolg is dat de r erg kan lijken op een velair/uvulaire fricatief. Veel niet-moedertaalsprekers vinden het lastig om het verschil tussen bijvoorbeeld goot en groot te horen.

De manier van articulatie van r in de coda hangt samen met de plaats van articulatie en de fonetische omgeving (het allofonisch patroon). Alveolaire en uvulaire r worden doorgaans gerealiseerd als fricatieven in de coda (maar stemhebbende en stemloze tap- en trilklanken zijn ook mogelijk),

Van de Velde (1996), Sebregts (2015)

terwijl de retroflexe r als approximant gerealiseerd wordt. Alveolaire fricatieven met of zonder stembandtrilling komen het meest voor in het Belgisch-Nederlands, gevolgd door uvulaire fricatieven.

Tops (2009), Sebregts (2015).

In het Nederlands-Nederlands wordt r in coda’s over het algemeen als een approximant gerealiseerd, meestal met een retroflexe plaats van articulatie, maar ook alveolaire en uvulaire approximanten zijn mogelijk.

Collins & Mees (1981), Van de Velde (1996), Van de Velde & Van Hout (2001b), Smakman (2006), Sebregts (2015).

De context waarin r voorkomt in een woord, bepaalt in grote mate de variatie in stemhebbendheid. Medeklinkerrealisaties van r (tap- en trilklanken en fricatieven) zijn doorgaans stemloos als ze op het einde van een woord verschijnen, maar stemhebbend in andere contexten. Daarnaast zijn uvulaire trilklanken en fricatieven vaak stemloos in aanzetten als er een stemloze obstruent aan voorafgaat.