Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.3.3 Adjectief + adjectief
Bij de volgens het patroon 'adjectief + adjectief' gevormde samenstellingen kunnen twee betekenistypes onderscheiden worden:
  • Het type hoogzwanger, waarin het eerste deel dient als nadere bepaling van het tweede
  • Copulatieve samenstellingen als algemeen-beschaafd
Verder lezen
Hoogzwanger: adjectieven waarin het eerste deel dient als nadere bepaling van het tweede
In woorden als bleekblauw, hoogzwanger, lichtgeel en roodbruin doet het eerste deel van de samenstelling dienst als een nadere bepaling van het tweede, en draagt het meestal de hoofdklemtoon. Het eerste deel heeft vaak de betekenis van versterking, zoals in:
1diepbedroefd, diepongelukkig, dolblij, doldriest, dolkomisch, hoogrood, stomdronken
Adjectieven met zo’n versterkende betekenis kunnen herhaald worden om die betekenis nog meer te benadrukken, net zoals substantieven, werkwoorden) en prefixen met zo’n versterkende betekenis:
2diep- en diepbedroefd, dol- en dolkomisch
Bij deze eerste groep samenstellingen van het type adjectief + adjectief horen ook samengestelde geografische adjectieven als:
3(de) Belgisch-Limburgse (mijnen), (de) Frans-Afrikaanse (landen), (de) Grieks-Cypriotische (gemeenschap)
waarin het eerste adjectief een nadere bepaling is van het tweede. Tussen beide delen wordt een koppelteken geschreven. Alleen het tweede deel van de samenstelling wordt verbogen.
Algemeen-beschaafd: copulatieve samenstellingen
Het tweede type wordt gevormd door copulatieve samenstellingen, die met een koppelteken gespeld worden, zoals:
4algemeen-beschaafd (taalgebruik), pedagogisch-didactisch (onderzoek), (het) Belgisch-Nederlands (cultureel verdrag), (de) Frans-Duitse (oorlog), (de) rood-wit-blauwe (vlag) en rood-groene (luiken) (= 'rood én groene luiken')
In dergelijke samenstellingen is het linkerdeel niet zonder meer een nadere bepaling bij de betekenis van het rechterdeel: Frans-Duits betekent bijvoorbeeld: tussen Frankrijk en Duitsland.
Dergelijke copulatieve samenstellingen komen vooral voor in meer formeel taalgebruik. Vaak bestaan ze uit vreemde woorden, bijv.:
5literair-kritisch, marxistisch-leninistisch, sociaal-economisch, sociaal-pedagogisch
Hoewel deze samenstellingen qua betekenis nevenschikkend zijn, fungeert het laatste deel als hoofd wat betreft de verbuiging, zoals blijkt uit hun verbuiging in woordgroepen zoals (de) Frans-Duitse (oorlog) en (de) rood-wit-blauwe (vlag).
Adjectieven als kortgerokt en witgejast worden beschouwd als samenstellende afleidingen.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Geert Booij juni 2022
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
    Interessante links