Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
1.1.3.1.2 De klinker y
De y is een geronde, gesloten (hoge), gespannen voorklinker. Deze klinker komt voor in woorden als
De y is een weinig voorkomende klinker van het Nederlands; enkel voor r is de klank vrij frequent; verder verschijnt de klank vooral in leenwoorden; zie ook Luyckx et al. (2007: 9).
1anu /ny/
brumoer /ry.mur/, humeur /hy.mør/, tumor /ty.mɔr/
czuur /zyr/ , statuut /sta.tyt/
De klank wordt als u gespeld in open lettergrepen (zie 1a en 1b), en als uu in gesloten lettergrepen (zie 1c). Figuur 1 toont de positie van y in het klinkerdiagram.
Figuur 1. Positie van y in het klinkerdiagram. (Bron: Gussenhoven 1992: 47).
Verder lezen
Articulatie
De y is een geronde, hoge, gespannen voorklinker. Bij de productie van y verplaatst het hele tonglichaam zich naar voren in de mondholte, terwijl de tongpunt laag blijft. y heeft dezelfde articulatie als i, maar met geronde lippen. Door de lipronding wordt de voorholte in de mond groter. Figuur 2 is een MRI-afbeelding van de y in fuut, gerealiseerd door een mannelijke spreker uit de Randstad.
Figuur 2. MRI-afbeelding van de y in fuut (Bron: Rietveld & Van Heuven 2016: 67)
Duur
Fonetisch gezien is y een korte klank, maar voor een r verschijnt de lange allofoon y:;
Zie Gussenhoven (1993).
y wordt ook wel als half-lang aangeduid. De absolute duur hangt onder andere af van factoren als spreekstijl en spreeksnelheid. Volgens Van der Harst (2011: 323-324) is de gemiddelde duur van de y voorafgaand aan een t 93 ms in het Nederlands-Nederlands, en 118 ms in het Belgisch-Nederlands.
Regionale variatie
In het Nederlands-Nederlands is er behalve verlenging ook, afhankelijk van spreker en type r,  centralisatie van y voor r mogelijk: er is diftongisering in de richting van ə (bijv. muur klinkt als my:əɻ ).
Zie Collins & Mees (1984: 114).
Diftongisering komt met name voor voorafgaand aan een approximante realisatie van r.
Zie Botma & Van Oostendorp (2012: 149); Sebregts (2015).
Akoestische eigenschappen van de klinker y
Tabellen 1 en 2 geven een aantal voorbeeldzinnen met y in verschillende fonologische contexten voor het Nederlands-Nederlands en Belgisch Nederlands. Een overzicht van de referentiewaarden voor de eerste en tweede formant (F1 en F2) van de y in het Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands wordt gegeven op Taalportaal .
Tabel 1. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor y in verschillende fonologische contexten in het Nederlands-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
(…) en nu gauw naar binnen (…) woordfinaal
Van Hooijdonk heeft zijn debuut gemaakt voor Feyenoord vóór obstruent
het was puur geluk vóór vloeiklank
Tabel 2. Geluidsbestanden, golfvormen en spectrogrammen voor y in verschillende fonologische contexten in het Belgisch-Nederlands.
Woordgroep Fonologische context Geluidsbestand Golfvorm/spectrogram
en nu ligt Anna alleen in Transit woordfinaal
hij maakte zijn debuut ten tijde van de stomme film vóór obstruent
puur per ongeluk vóór vloeiklank
Fonologische analyse van de klinker y
  • Distinctieve kenmerken
    De distinctieve kenmerken van y kunnen als volgt worden gespecificeerd: [+hoog, –laag, +gespannen, +rond, –achter]. y verschilt dus enkel van i in zijn specificatie voor het kenmerk rond.
  • /y/ als gespannen klinker
    Net als i is y een gespannen klinker, hoewel ook y fonetisch gezien een korte realisatie heeft, behalve voor r, waar de lange allofoon y: optreedt. Vanwege zijn gedrag in het rijm van lettergrepen wordt y toch als een gespannen klinker geanalyseerd: y kan namelijk in open lettergrepen verschijnen zoals in de voorbeelden in (1a) en (\1b).
Literatuur
Eijkman (1937), Collins & Mees (1984), Van Son et al. (1990), Gussenhoven (1992), Gussenhoven (1993), Van Oostendorp (2000), Collins & Mees (2003), Adank et al. (2004), Rietveld et al. (2004), Van der Harst (2011), Botma & Van Oostendorp (2012), Sebregts (2015), Rietveld & Van Heuven (2016).
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    3.0 Kathy Rys november 2020
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997 hoofdstuk 1,../../data/archief/ans2/e-ans/01/body.html;
    Interessante links