11.3.3 Achter de zin
Verder lezen
1
Tussenwerpsels die altijd achter een zin staan, zijn
hoor,
nietwaar en
niet. Daarachter kan eventueel
een uitloop volgen, zoals in voorbeeld
3 hieronder: het tussenwerpsel
staat dan achter de zogenaamde 'eigenlijke zin'
(vergelijk
[21.9.1]).
Wanneer achter een zin de tussenwerpsels
hè,
niet,
nietwaar of
wel staan, dan duidt de spreker
daarmee aan dat hij om bevestiging vraagt. Na negatieve zinnen wordt
hè of
wel gebruikt; men verwacht dan
als antwoord 'nee'. Voorbeelden:
1Indrukwekkend kun je het niet noemen,
hè?
2U gelooft me niet,
wel?
3Dat doen wij niet,
hoor, met de kinderen.
Op positieve zinnen volgen hè,
niet en
nietwaar; de spreker verwacht
het antwoord 'ja'. Voorbeelden:
4Het is een schatje,
hè?
5Liesbeth doet het uitstekend,
nietwaar?
De tussenwerpsels hoor,
hè en
zeg hebben een zekere
versterkende waarde; ze kunnen behalve op beweringen ook volgen op
aansporingen, bevelen enz.:
6Loop maar gauw door,
zeg!
7Afblijven,
hoor!
8Flink zijn,
hè!
9Vanavond ben ik wat later,
hoor!
De achtergeplaatste tussenwerpsels
hoor,
hè en
zeg worden vooral gebruikt
wanneer tussen gesprekspartners een zekere vertrouwelijkheid bestaat die
informeel taalgebruik mogelijk maakt. Daarbij kan hè,
geplaatst achter een imperatief, ongeduld uitdrukken, zoals in:
10Afblijven,
hè!
11Even doorbijten,
hè!
terwijl hoor en zeg eerder gebruikt worden bij
waarschuwingen of toegevingen, zoals in:
12Ga maar gauw naar huis,
zeg!
13Je ziet maar,
hoor!
Speciaal hoor werkt verzachtend bij imperatieven
(Afblijven! is een bars bevel in vergelijking met
7, dat als een vriendelijk
tegemoetkomende waarschuwing kan dienen), maar ook brengt de toevoeging van
hoor aan groetformules een nuance van vertrouwelijkheid aan,
bijv.:
14Dag,
hoor!
15Tot ziens,
hoor!
Het gebruik van deze tussenwerpsels is subtiel en afhankelijk van de
gesprekstoon; het is ondoenlijk in dit bestek meer nuances te behandelen.
2
Ten slotte valt nog te vermelden dat ook noodzakelijk emotionele
tussenwerpsels achterop geplaatst kunnen worden. De spreker verwoordt dan
zijn houding ten opzichte van de inhoud van de voorafgaande zin. Vergelijk:
16Daar is Pieter,
hoera!
17Daar is Pieter,
verdorie!
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |