6.4.2.1 Buigings-s
De informatie in dit artikel is herzien en is nu te vinden in hoofdstuk 12: 12.4.2.2.1 Substantivering van adjectieven en 12.6.3 De
achtervoegsels -(e)lings en -s
Verder lezen
1
In naamwoordelijke constituenten die bestaan uit een van de woorden
iets,
niets,
velerlei,
allerlei,
wat,
veel,
weinig,
meer,
minder,
genoeg,
voldoende of de combinatie
wat voor, gevolgd door een
adjectief, krijgt dat adjectief een
buigings- of
genitief-s
(zogenaamde partitieve genitief).
Enkele voorbeelden zijn:
1Iets gekkers
kon je zeker niet bedenken?
2Het heeft iets
schrijftaalachtigs.
3Het is niets
bijzonders.
4't Is me wat
moois.
5Dat belooft niet veel
goeds.
6Er is weinig
belangwekkends gebeurd.
7Er is nog genoeg
lekkers.
8Ze vonden er allerlei
aardigs.
9Weet je nog meer
fraais te bedenken?
10Wat voor
stoms heb je nu weer uitgehaald?
Deze constructie komt voor bij adjectieven die een eigenschap of een
toestand aanduiden. Beperkingen doen zich voor bij adjectieven die
teruggaan op een (tegenwoordig of verleden) deelwoord: deze lenen zich
minder tot gebruik in de bovengenoemde constructie, behalve als ze
duidelijk adjectivisch geworden zijn, met andere woorden als ze een
eigenschap of een toestand aanduiden, bijv.
wat dringends,
iets passends,
iets gezochts
De genoemde combinatie komt niet voor bij adjectieven in de overtreffende trap, behalve bij het
type met aller-
(zie
6.4.3.4.2.b.1), bij van geografische namen afgeleide adjectieven op -er (Groninger en
dergelijke) en bij stofadjectieven.
Bij adjectieven die al op een sisklank eindigen, zoals
los,
grijs,
theoretisch,
hees, valt de
buigings-s met die sisklank samen (anders gezegd: er vindt
reductie plaats). Het is wel mogelijk te spreken van
iets grijs,
iets theoretisch, maar ter
wille van de duidelijkheid gebruikt men liever omschrijvingen als
iets wat grijs is,
iets wat theoretisch is.
Adjectieven die uitgaan op -st, krijgen niet licht een
buigings-s. Men kan wel zeggen iets
juists, maar ter vermijding van moeilijk uit te
spreken opeenvolgingen van medeklinkers gebruikt men ook hier liever
omschrijvingen als iets wat juist
is.
Omdat het aldus gevormde adjectief met buigings-s de waarde
krijgt van een substantief, spreekt men ook wel van een
substantiverings-s.
Aparte gevallen vormen de substantieven
lekkers,
moois en
nieuws, die zonder een van de
genoemde woorden voor kunnen komen, bijv. in:
11Heb je nog
lekkers?
12Waar heb je dat
moois gekocht?
13Heb je het
nieuws al gehoord?
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De hier besproken groepen moeten onderscheiden worden van adjectivische constituenten als
iets kleiner, wat
groter, met als betekenis 'een beetje kleiner/groter' (zie
15.3.1.1, sectie 4).
2
Een oude buigings-s vinden we ten slotte nog in het eerste
deel van samengestelde woorden als
goedsmoeds,
blootsvoets,
blootshoofds,
anderszins.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taalportaal
Taaladvies
Versiegeschiedenis
versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |