Voorbeeldzoeker x
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags Nederlands Clarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNar Clarin login
  • Delpher
  • Celex Clarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
6.4.2.1 Buigings-s
De informatie in dit artikel is herzien en is nu te vinden in hoofdstuk 12: 12.4.2.2.1 Substantivering van adjectieven en 12.6.3 De achtervoegsels -(e)lings en -s
Verder lezen
1
In naamwoordelijke constituenten die bestaan uit een van de woorden iets, niets, velerlei, allerlei, wat, veel, weinig, meer, minder, genoeg, voldoende of de combinatie wat voor, gevolgd door een adjectief, krijgt dat adjectief een buigings- of genitief-s (zogenaamde partitieve genitief). Enkele voorbeelden zijn:
1Iets gekkers kon je zeker niet bedenken?
2Het heeft iets schrijftaalachtigs.
3Het is niets bijzonders.
4't Is me wat moois.
5Dat belooft niet veel goeds.
6Er is weinig belangwekkends gebeurd.
7Er is nog genoeg lekkers.
8Ze vonden er allerlei aardigs.
9Weet je nog meer fraais te bedenken?
10Wat voor stoms heb je nu weer uitgehaald?
Deze constructie komt voor bij adjectieven die een eigenschap of een toestand aanduiden. Beperkingen doen zich voor bij adjectieven die teruggaan op een (tegenwoordig of verleden) deelwoord: deze lenen zich minder tot gebruik in de bovengenoemde constructie, behalve als ze duidelijk adjectivisch geworden zijn, met andere woorden als ze een eigenschap of een toestand aanduiden, bijv.
wat dringends, iets passends, iets gezochts
De genoemde combinatie komt niet voor bij adjectieven in de overtreffende trap, behalve bij het type met aller- (zie 6.4.3.4.2.b.1), bij van geografische namen afgeleide adjectieven op -er (Groninger en dergelijke) en bij stofadjectieven.
Bij adjectieven die al op een sisklank eindigen, zoals los, grijs, theoretisch, hees, valt de buigings-s met die sisklank samen (anders gezegd: er vindt reductie plaats). Het is wel mogelijk te spreken van iets grijs, iets theoretisch, maar ter wille van de duidelijkheid gebruikt men liever omschrijvingen als iets wat grijs is, iets wat theoretisch is. Adjectieven die uitgaan op -st, krijgen niet licht een buigings-s. Men kan wel zeggen iets juists, maar ter vermijding van moeilijk uit te spreken opeenvolgingen van medeklinkers gebruikt men ook hier liever omschrijvingen als iets wat juist is.
Omdat het aldus gevormde adjectief met buigings-s de waarde krijgt van een substantief, spreekt men ook wel van een substantiverings-s. Aparte gevallen vormen de substantieven lekkers, moois en nieuws, die zonder een van de genoemde woorden voor kunnen komen, bijv. in:
11Heb je nog lekkers?
12Waar heb je dat moois gekocht?
13Heb je het nieuws al gehoord?
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De hier besproken groepen moeten onderscheiden worden van adjectivische constituenten als iets kleiner, wat groter, met als betekenis 'een beetje kleiner/groter' (zie 15.3.1.1, sectie 4).
2
Een oude buigings-s vinden we ten slotte nog in het eerste deel van samengestelde woorden als goedsmoeds, blootsvoets, blootshoofds, anderszins.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
    Taalportaal
    Taaladvies
    Versiegeschiedenis
    versie redacteur(en) datum opmerkingen
    2.1 januari 2019 Automatische conversie van ANS 2.0
    2.0 W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn 1997
    Interessante links