Voor de weergave van de klanken van het Nederlands maken we gebruik van fonetisch schrift. De weergave van woorden in de gebruikelijke Nederlandse spelling geeft immers lang niet altijd voldoende informatie over de uitspraak. Zo kunnen we aan de spelvorm hond niet zien dat de letter d hier wordt uitgesproken als een t. En met het verschil in spelling tussen ei en ij of ou en au correspondeert geen uitspraakverschil.

Het fonetisch schrift dat wereldwijd wordt gebruikt om de klanken van een taal weer te geven is het International Phonetic Alphabet , afgekort als IPA, dat is opgesteld door de International Phonetic Association. Een overzicht van de IPA-symbolen voor het Nederlands wordt hieronder gegeven: de klinkers in Tabel 1 en de medeklinkers in Tabel 2.

Dit overzicht is gebaseerd op Collins & Mees (2003) en Gussenhoven (1999, 2007). Ook op Wikipedia is een overzicht van de IPA-symbolen voor het Nederlands  te vinden, inclusief een vergelijking met Engelse klanken.

De weergave van de klanken van woorden in fonetisch schrift noemen we transcriptie. Er zijn twee manieren waarop transcriptie kan worden uitgevoerd. De eerste is de fonemische transcriptie, ook wel broad transcription genoemd. Daarbij worden de fonemen van een taal weergegeven, gemarkeerd door schuine strepen / /, maar niet de variatie die zich in die uitspraak voordoet. In de woorden biet en bier bijvoorbeeld treedt het foneem i op. Deze i wordt in bier bir langer uitgesproken dan in biet bit omdat de erop volgende r een rekkend effect heeft. We kunnen deze verschillen weergeven in een narrow transcription, een transcriptie met allofonische details. De klinker van biet wordt dan weergegeven als i, de klinker van bier als i:, met een dubbele punt als een lengteteken: bit, bi:r. Voor dit type transcriptie worden rechte haken [ ] gebruikt.

In de transcriptie van een woord kan ook informatie worden weergegeven die betrekking heeft op de lettergrepen van een woord. Zo kan de verdeling in lettergrepen worden weergegeven. We doen dit door middel van een punt. De lettergreepverdeling van het woord honden bijvoorbeeld kan als volgt worden weergegeven: hɔn.dən.

Een tweede type fonologische informatie over een woord als geheel is de locatie van woordklemtoon. In éénlettergrepige woorden is dat per definitie de enige lettergreep. In meerlettergrepige woorden geven we de plaats van de hoofdklemtoon aan door middel van het teken ˈ zoals in cánon ˈka.nɔn  en kanón ka.ˈnɔn. In de spellingsvorm van woorden kunnen we hiervoor een accentteken boven de klinker plaatsen. In meerlettergrepige woorden kunnen lettergrepen ook een bijklemtoon dragen. In het woord pèrsonéél bijvoorbeeld draagt de laatste lettergreep hoofdklemtoon, en de eerste een bijklemtoon. Voor bijklemtoon gebruiken we in de spellingsvorm van een woord een accentteken op de klinker. De middelste lettergreep is onbeklemtoond wat onder meer blijkt uit het feit dat we de klinker van die lettergreep kunnen uitspreken als een ə. Voor bijklemtoon wordt het symbool ˌ gebruikt: ˌpɛr.so.ˈnel. We moeten hierbij steeds bedenken dat klemtoon een eigenschap is van de hele lettergreep.

De transcriptie die we in dit hoofdstuk gebruiken is een fonemische transcriptie, tenzij we expliciet aangeven dat we een bepaalde vorm van variatie willen weergeven. We zullen dus bijvoorbeeld de fonologische vorm van het woord melk weergeven als mɛlk. Dit is de canonieke vorm van het woord melk, en de vorm die we in het Standaardnederlands zullen horen als we dit woord in isolatie en zorgvuldig uitspreken.

Gussenhoven (2007) bespreekt de vraag wat de beste transcriptie voor het Nederlands is, en de implicaties hiervan voor de fonetische weergave van woorden in uitspraakwoordenboeken. Hij bepleit de weergave van canonieke vormen in dergelijke woordenboeken.