Negatief-polaire woorden en uitdrukkingen x

Zie ANS 29.5 Polaire uitdrukkingen en verplichte ontkenning

Sommige woorden zijn zelf geen negatie-element, maar kunnen wel enkel in een negatieve omgeving voorkomen, zoals hoeven en uitstaan:

• Ik hoef koffie.fout
• Ik hoef geen koffie.goed

• Mijn vriendin kan die jongen uitstaan.fout
• Mijn vriendin kan die jongen niet uitstaan.goed

Dit soort woorden noemen we negatief-polair. Ook uitdrukkingen kunnen negatief-polair zijn:

• Je bent goed bij je hoofd!fout
• Je bent niet goed bij je hoofd!goed

• Dat zij zal slagen lijdt twijfel.fout
• Dat zij zal slagen lijdt geen twijfel.goed

In een negatieve omgeving komt meestal een expliciet negatie-element voor, zoals niet, maar dit hoeft niet per se:

• Dat hoef je niet te doen.
• Je mag hier naar binnen zonder je paspoort te hoeven laten zien.
• Je hoeft van mij maar één klusje te doen.
• Ze werken harder dan zou hoeven.

Het Nederlands heeft talloze negatief-polaire woorden en uitdrukkingen: geen vin verroeren, geen duimbreed toegeven, het kan me niet schelen, niet uitgepraat raken over, laat staan, enzovoort.

Naast negatief-polaire uitdrukkingen zijn er ook woorden die juist alleen in een positieve context voorkomen. We noemen dit positief-polaire uitdrukkingen:

• Het krioelt hier van de mieren.goed
• Het krioelt hier niet van de mieren.fout

• Dat voorbeeld is vrij belangrijk.goed
• Dat voorbeeld is niet vrij belangrijk.fout