Variatie en stijl

Hieronder bespreken we enkele gevallen van variatie in het gebruik van het adjectief. Het gaat hierbij om stijlverschillen (formeel vs. informeel) en verschillen in gebruik tussen het Nederlands-Nederlands en het Belgisch-Nederlands. Voor variatie in het gebruik van de buigings-e, zie Mooi/mooie: wel of geen -e.

Het snelst / het snelste

De overtreffende trap kan op verschillende manieren gebruikt worden:

• De snelste weg.
• Die weg is de snelste. [zelfstandig]
• Die weg is het snelst. [predicatief]


• Het mooiste muziekstuk.
• Dat muziekstuk is het mooiste. [zelfstandig]
• Dat muziekstuk is het mooist. [predicatief]

Bij het predicatief gebruik komt ook de vorm met -e voor:

• Die weg is het snelst.
• Die weg is het snelste.


• Dat muziekstuk is het mooist.
• Dat muziekstuk is het mooiste.

De vorm zonder -e komt meer voor in formeel taalgebruik, die met -e in informeel taalgebruik.

Best / het best

In het Belgisch-Nederlands kan in de overtreffende trap het in sommige constructies worden weggelaten:

• Hij zou best niet te laat komen vanavond.

Om het hartst / ter mooist

In plaats van de constructie met om het + overtreffende trap, komt vooral in het Belgisch-Nederlands ook de constructie ter + overtreffende trap voor:

• De kinderen roepen om het hardst.
• We tekenen om ter mooist.

Een luxe hotel (uitspraak)

Adjectieven krijgen soms een -e aan het eind, en soms niet:

• het mooie hotel
• een mooi hotel

Sommige aan het Frans ontleende adjectieven eindigen van zichzelf op een -e: louche, luxe:

• het luxe hotel
• een luxe hotel

Een luxe hotel wordt in gesproken Nederlands-Nederlands doorgaans uitgesproken zonder -e ([luuks]) en in het Belgisch-Nederlands met -e ([luukse]).

Iets geks / iets gek

Na woorden als iets, niets, wat, allerlei, genoeg, voldoende, etc. krijgen adjectieven een buigings-s op het einde:

• iets leuks
• genoeg geks voor vandaag
• allerlei lekkers

In Belgisch-Nederlandse spreektaal wordt deze buigings-s soms weggelaten, vooral bij iets en niets:

• Ze doen iets gek.
• Je moet nooit iets verkeerd kiezen.
• Er gebeurde niets bijzonder.

Het bruin brood

Adjectieven krijgen normaal gesproken een -e als er een bepaald lidwoord voor staat, ongeacht of het om een de- of het-woord gaat:

• de moeilijke regel
• het woeste paard

De variant zonder -e komt ook voor bij gevallen waarbij sprake is van een woordgroep die qua betekenis een eenheid vormt, maar deze is in het Belgisch-Nederlands gangbaarder dan in het Nederlands-Nederlands:

• het bruin brood
• het wit paard