Speciale vormen

Soms kan er aan een hoofdtelwoord een uitgang -en worden toegevoegd. Dat gebeurt in bepaalde constructies:xDeze speciale vormen worden uitgebreid behandeld in ANS 7.1.3 Gesubstantiveerde hoofdtelwoorden.

in tweeën, geen van drieën
• Het schip was in tweeën gebroken.
• Geen van drieën had de fout gezien.

wij tweeën, jullie vieren
• Wij tweeën gaan wel afwassen. En jullie?
• Als jullie vieren nou eens beginnen?

met z’n tweeën, met ons drieën, met z'n honderden
• Zij gingen met z'n tweeën op vakantie.
• We waren gezellig thuis, met ons drieën.
• De deelnemers renden met z'n honderden het water in.

We spreken hierbij van gesubstantiveerde telwoorden, omdat de telwoorden worden gebruikt in een context die eigen is aan substantieven.

De constructie met met z'n is apart, omdat z'n altijd in onbeklemtoonde vorm gebruikt wordt (met zijn drieën is niet correct), en omdat ook zinnen als Wij zijn met z'n tweeën (in plaats van met ons drieën) mogelijk zijn. Z'n hoeft dus qua getal en persoon niet overeen te komen met het persoonlijk voornaamwoord (wij).

Sommige van deze constructies hebben ook een variant met een verkleinwoordvorm:

• wij tweetjes, jullie drietjes, ons beidjes
• met z’n tweetjes, met ons tweetjes

Dit gebruik heeft meestal een affectieve betekenis. Het gebruik ervan is verder beperkt tot kleine aantallen, namelijk de telwoorden één, twee, drie, vier, maximaal vijf, en beide. Het is dus onmogelijk om iets te zeggen als met zijn honderdjes.

Ook als men naar proefwerk- of rapportcijfers wil verwijzen, worden er soms verkleinwoordvormen van telwoorden gebruikt, bijvoorbeeld in Hij heeft een zesje voor wiskunde. Daarnaast bestaan ook de volgende constructies met eentje:

• Ik heb er al eentje (de partitieve constructie)
• in m'n/z'n/d'r eentje

Eentje kan ook zelfstandig voorkomen, zoals in Ik hoef geen stuk taart meer, eentje is wel genoeg.

Honderden, miljoenen

Ook aan grote getallen zoals honderd, duizend, miljoen en miljard kan -en worden toegevoegd. Hierdoor krijgen deze getallen een onbepaald karakter, met de betekenis 'een onbepaald aantal keer honderd/duizend/enz.:

• Honderden jongeren staan op wachtlijsten voor psychische hulp.
• De dinosaurussen zijn miljoenen jaren geleden uitgestorven.