Groot-groter-grootst: trappen van vergelijking

Met de meeste adjectieven kunnen de zogenaamde trappen van vergelijking gevormd worden:xZie ANS 6.2.4.1 De vormen van de trappen van vergelijking

• stellende trap: mooi
• vergrotende trap (-er): mooier
• overtreffende trap (-st): mooist

In principe wordt de vergrotende trap (comparatief) gevormd met -er en de overtreffende trap (superlatief) met -st, al zijn een paar adjectieven onregelmatig, zoals goed-beter-best en graag-liever-liefst. Daarnaast komen de vergrotende en overtreffende trap ook in omschreven vorm voor met meer en meest:

• meer gebruikelijk
• meest moe

In sommige gevallen is de omschreven vorm zelfs de enige mogelijke vorm:

• Die mensen zijn het meest begaan met hun kinderen.
• Die mensen zijn het begaanst met hun kinderen.fout

De negatieve vergrotende en overtreffende trappen worden gemaakt met minder en minst: een minder goed idee, de minst lekkere chocola.

De overtreffende trap kan in enkele gevallen een -e krijgen:

• Die scène in dat huis is het engst.
• Die scène in dat huis is het engste.

De vorm met -e komt meer voor in informeel taalgebruik.

Op de vorming met –er en -st zijn enkele uitzonderingen:

• Adjectieven die op -r eindigen, krijgen -der: duur – duurder, stoer – stoerder
• Adjectieven die op -e eindigen, krijgen alleen een -r: stupide – stupider
• Adjectieven die op een sisklank eindigen (-s of -sch) krijgen in de overtreffende trap enkel een -t of de omschreven vorm: grijs – grijzer – grijst, lyrisch – lyrischer – het meest lyrisch
• Adjectieven die op een klinker eindigen, krijgen de regelmatige trappen van vergelijking, maar kunnen ook omschreven worden: moe – moeër/meer moe – moest/meest moe

Bij samengestelde adjectieven met een deelwoord als tweede lid (drukbezocht, diepgaand) komen verschillende vormen voor:

• drukbezocht – drukker bezocht – drukstbezocht
• diepgaand – diepgaander/dieper gaand – diepgaandst

Omschreven vormen van de trappen van vergelijking

Bij een aantal adjectieven gebruiken we het liefst de omschreven vorm. Een aantal voorbeelden zijn:

• sommige adjectieven die alleen niet-attributief gebruikt kunnen worden: het meest begaan, meer bereid
• als adjectief gebruikte deelwoorden met een werkwoordelijke betekenis: het meest gegeten vlees, meer oplettende ouders
• bij vergelijkingen: meer blauw dan groen
• adjectieven die eindigen op -st/-sd/-s/-isch/-sk/-de: het meest vies/theoretisch/bruusk/morbide
• lange adjectieven: de meest vermoeiende weken

In dit gebruik kun je ook variëren tussen de vormen.

Adjectieven zonder trappen van vergelijking

Sommige adjectieven kunnen geen trappen van vergelijking krijgen. Men noemt dit ook wel absolute adjectieven. Enkele voorbeelden zijn:

• stofadjectieven: ijzeren, houten, plastic
• sommige adjectieven die niet attributief te gebruiken zijn: kwijt, gewaar
• afleidingen met een voorvoegsel dat een versterkende waarde heeft: hypermodern, oersterk
• samenstellingen met een versterkende betekenis: beregoed, knalrood
• een aantal losstaande adjectieven: rechter, linker, eeuwig, dood