|
[1]
Het bijwoord om geeft aan het werkwoord de betekenis 'met een
omweg'. Dit procédé is productief als het werkwoordelijk deel een beweging
uitdrukt. Naast gangbare vormingen als
omlopen en
omrijden kunnen we dus ook vormen
omsteppen, zoals in:
|
(55)
|
Willemijntje kon met haar autoped niet over de sloot springen en moest
helemaal omsteppen.
|
Voor gevallen als de hoek om (lopen) zie
(zie ook
).
[2]
De werkwoorden met om kunnen een 'door de werking van het
oorspronkelijke werkwoord veroorzaakte omkering of verandering' aanduiden.
Het procédé is productief. Voorbeelden zijn:
ombuigen,
omdraaien,
(het stuur) omgooien,
ompraten,
omscholen,
omsmelten,
omwerken.
Hiernaast kunnen bijv. ook gevormd worden
omredeneren of
omnummeren, respectievelijk als in de zinnen:
|
(56)
|
Hij heeft zich weer eens laten omredeneren.
|
|
(57)
|
Deze boeken zijn nog niet omgenummerd. (bijv. gezegd in
verband met veranderingen in een bibliotheek)
|
[3]
De betekenis van het werkwoord is 'door de werking uitgedrukt in het
tweede lid uit z'n evenwicht raken of brengen'. Het procédé is productief.
Voorbeelden zijn:
omduwen,
omgooien,
omhakken,
omkantelen,
omkegelen,
omschoppen,
omslaan,
omstoten,
omvallen,
omwerpen.
Vergelijk ook met omver-
. De precieze verhouding tussen beide groepen is echter vooralsnog
niet helemaal duidelijk.
[4]
Om kan aan de samenkoppeling waarin het optreedt de betekenis
'rondom' geven. Dit procédé is niet productief. Voorbeelden zijn:
ombinden,
omdoen,
omgorden,
omhangen,
omknopen,
omsnoeren,
omspelden
.
[5]
Om kan aan de samenkoppeling de betekenis 'her- en derwaarts',
'naar alle kanten' geven. Het procédé is niet productief. Voorbeelden zijn:
omdolen,
ombazuinen,
omroepen,
omspatten en
omzwerven
. Vergelijk ook met rond-
.
[6]
In combinatie met zien of kijken of met een
synoniem daarvan kunnen met behulp van om samenkoppelingen
gevormd worden die betekenen 'het hoofd draaien en de blik naar achteren
wenden'. In tegenstelling tot vormingen met achterom
is dit procédé niet productief. Een voorbeeld is
omblikken.
|
