|
[1]
Woorden die in het enkelvoud eindigen op onbeklemtoond
-el, -em,
-en of
-er, bijv.:
lepel - lepels,
zegel - zegels;
bloesem - bloesems,
bodem - bodems;
keuken - keukens,
molen - molens;
emmer - emmers
. Veel van deze woorden kunnen echter ook een meervoud op -en
hebben, hetzij zonder betekenisverschil
 (categorie [4] hetzij met betekenisverschil
.
[2]
Een beperkt aantal oorspronkelijk Nederlandse persoonsnamen, die soms ook
een meervoud op -en kunnen hebben:
broer - broers,
bruidegom - bruidegoms,
knecht - knechten/knechts,
kok - koks,
maat - maten/maats,
oom - ooms,
zoon - zonen of
zoons
. De vorm
zonen is de enig voorkomende in firmanamen, bijv.
Peeters en zonen bvba.
[3]
Woorden met de Nederlandse achtervoegsels:
-aar, bijv.
metselaar - metselaars;
schakelaar - schakelaars;
-aard, bijv.
grijsaard - grijsaards;
-er, bijv.
wijzer - wijzers;
werker - werkers;
-erd, bijv.
dikkerd - dikkerds;
-je en varianten (-(e)tje,
-kje, -pje), dat wil zeggen alle
verkleinwoorden, bijv.
huisje - huisjes,
beestje - beestjes;
boompje - boompjes;
-ster, bijv.
werkster - werksters;
-sel, bijv.
deksel - deksels;
-te, bijv.
ruimte - ruimtes;
gewoonte - gewoontes;
woorden met de achtervoegsels:
-age, bijv.
personage - personages;
lekkage - lekkages;
-e, bijv.
studente - studentes;
assistente - assistentes;
-ette, bijv.
brunette - brunettes;
diskette - diskettes;
-eur, bijv.
amateur - amateurs;
intermitteur - intermitteurs;
-ier, bijv.
portier - portiers (persoonsnaam; vergelijk
);
winkelier - winkeliers;
-trice, bijv.
directrice - directrices;
evenals enkele leenwoorden met de (niet-productieve) achtervoegsels:
-ine, bijv.
blondine - blondines;
-oir, bijv.
reservoir - reservoirs.
Opmerking 1
|
Wat de vrouwelijke persoonsnamen op -e
betreft, vindt meervoudsvorming slechts in een aantal gevallen
plaats door middel van aanhechting van -s, vooral bij
woorden die eindigen op -ante,
-ente en
-iste:
collectantes,
surveillantes,
assistentes,
studentes,
logopedistes,
telefonistes,
typistes
. Ook is gebruikelijk:
echtgenotes. Normaal is in de meeste andere gevallen een
omschrijving als:
vrouwelijke biologen/leerlingen, enzovoort.
|
|
Er zijn slechts weinig uitzonderingen, met name:
administrateur - administrateurs/administrateuren,
assuradeur - assuradeuren/assuradeurs,
directeur - directeuren/directeurs,
redacteur - redacteuren/redacteurs,
superieur - superieuren;
Arabier - Arabieren,
officier - officieren/officiers
. Vermelding verdient nog dat zaaknamen op -ier, in
tegenstelling tot de persoonsnamen en dus in afwijking van de algemene
tendentie, hun meervoud met -en vormen, bijv.
banieren,
formulieren,
klavieren,
papieren,
populieren,
rivieren,
scharnieren
.
[4]
Substantieven (meestal leenwoorden) die in het enkelvoud
op een klinker eindigen, behalve: -ee in
oorspronkelijk Nederlandse woorden (bijv.
zee - zeeën), -ie (alleen indien ook -ie
gespeld, bijv.
kolonie
(categorie [1])) en sjwa (bijv.
gemeente
(categorie [3])); voorbeelden:
firma - firma's;
café - cafés,
dominee - dominees;
ski - ski's,
etui - etuis;
jockey - jockeys;
auto - auto's,
bureau - bureaus;
taptoe - taptoes;
paraplu - paraplu's;
milieu - milieus
. Er zijn slechts enkele uitzonderingen, bijv.:
individu - individuen/individu's,
residu - residu's of
residuen,
revenu - revenuen/revenu's;
keu ('biljartstok') -
keus/keuen,
reu - reuen
. Een aantal leenwoorden die in de spelling op een medeklinker eindigen,
vertonen in de uitspraak soms een klinker. Doorslaggevend is dan de
uitspraak van de laatste klinker (dus niet de spelling). Een meervoud op
-s hebben derhalve ook:
depot - depots;
chalet - chalets;
ayatollah - ayatollahs;
chassis - chassis;
pince-nez - pince-nez (ook de laatste twee gevallen in het
meervoud uitgesproken met een s aan het slot).
Opmerking 2
|
Bij substantieven op -u en -eu kan in de
uitspraak vóór de meervoudsuitgang -en een j
-klank optreden. (Vergelijk met wat over de substantieven op
-ee, -ui of -ei vermeld wordt
.)
|
|
[5]
Veel leenwoorden (meestal uit het Engels of het Frans) die in het
enkelvoud op een medeklinker eindigen en in de taal van herkomst een
s -meervoud hebben; voorbeelden:
accountant - accountants,
chef - chefs,
cheque - cheques,
club - clubs,
film - films,
generaal - generaals -,
kolonel - kolonels,
luitenant - luitenants,
parfum - parfums,
perron - perrons,
restaurant - restaurants,
roman - romans,
tank - tanks,
trottoir - trottoirs,
truc - trucs
. In het bijzonder ontleningen van min of meer recente datum hebben in de
regel alleen een s-meervoud, bijv.:
boetiek - boetieks,
compactdisc - compactdiscs,
lipstick - lipsticks,
mountainbike - mountainbikes,
set - sets,
shirt - shirts
. Van de overige woorden die tot de categorie leenwoorden behoren
daarentegen, hebben er tamelijk veel toch ook of uitsluitend een
meervoudsvorm op -en, bijv.:
adjudant - adjudanten,
admiraal - admiraals/admiralen,
concours - concours/concoursen,
duel - duels/duellen,
grammofoon - grammofoons/grammofonen,
karamel - karamels/karamellen,
sergeant - sergeanten/sergeants,
soldaat - soldaten,
tram - trams/trammen
. Bij de meeste woorden op -foon
overweegt het meervoud op -s:
mobilofoon - mobilofoons,
portofoon - portofoons
.
Als bijzondere subcategorie zijn hier te vermelden de
persoonsnamen op -oor. Hier is het
meervoud op -s regel (een uitzondering hierop vormt echter
het als bijnaam voor Antwerpenaars gebruikte:
sinjoor -
sinjoren). Voorbeelden:
cargadoor - cargadoors,
majoor - majoors,
stukadoor - stukadoors
. Bij deze leenwoorden zijn er vele die op een s-klank,
respectievelijk een sj-klank of een dzj-klank
eindigen. In het meervoud verschijnt een -s voorafgegaan door
een sjwa in de uitspraak. De spelling is in overeenstemming met de
grondtaal (Engels of Frans). Voorbeelden:
caprice - caprices,
race - races;
broche - broches,
douche - douches;
cottage - cottages,
lounge - lounges
.
[6]
Namen van letters en acroniemen
, behalve als ze op een s-klank eindigen (dan krijgen ze
de meervoudsuitgang -en); voorbeelden:
a's,
b's,
g's;
bv's,
cao's,
cd's,
pc's,
pl's (= patrouilleleiders);
ahob's (= automatische halve overwegbomen),
aki's (= automatische knipperlichtinstallaties);
maar:
s'en,
x'en;
P.S.'en,
hts'en
. Naast
f's,
l's,
m's,
n's,
r's
is echter ook mogelijk:
f'en,
l'en,
m'en,
n'en en
r'en
.
[7]
Familienamen wanneer daarmee een groep van meerdere
leden van een familie of geslacht wordt aangeduid, bijv.:
de Buyls,
de Van Dijks,
de De Groots,
de Van Mechelens,
de Mollevangers,
de Stutterheims,
de Veres;
de Oranjes
. Bij namen op -e, -en of -er is
een s-meervoud de enige mogelijkheid, bij sommige andere
namen kan ook een en-meervoud gebruikt worden, bijv.
de Van Dijken,
de Kleinen
. Namen die op een s -klank eindigen daarentegen, krijgen
over het algemeen een meervoud op -en, bijv.
de Dibbetsen,
de Eversen,
de Jordensen,
de Merckxen,
de Smuldersen,
de Swertsen
. Toch behoort bij sommige types ook een s-meervoud tot de
mogelijkheden, waarbij dan dus de twee s'en tot één
gereduceerd worden:
de Goossens,
de Martens,
de Piers,
de Smulders
. Bij de keuze voor een van beide mogelijkheden kunnen
geografisch bepaalde verschillen
, maar ook individuele verschillen tussen taalgebruikers een rol spelen.
Overigens neemt men in de praktijk vaak zijn toevlucht tot een
omschrijving (de familie...). Dat is met name het geval
als er onduidelijkheid zou kunnen bestaan over de familienaam - denk aan
het naast elkaar voorkomen van namen als
Brouwer/Brouwers,
Jansen/Jansens of
Pieter/Pieters
(allemaal enkelvoudsvormen) - of als een meervoudsvorm enigszins vreemd
zou klinken (bijv. bij namen als
Pietersens;
Koopman
).
Voor verkleinwoordvormen in het meervoud zie
.
[8]
Enkele van infinitieven gevormde substantieven, bijv.:
de onderkomens,
de optredens
[9]
Bepaalde categorieën leenwoorden
, die naast de -s een vreemde meervoudsuitgang kunnen
krijgen (
collega's,
examens,
museums
, enz.).
|
