|
|
Algemene opmerkingen
|
[ 3·5·2·1 ]
|
| 1 |
De overgrote meerderheid van de Nederlandse substantieven heeft een
meervoud op -en. Deze uitgang wordt in de standaardtaal
doorgaans uitgesproken als een sjwa; vóór een klinker dikwijls als sjwa +
n. De uitspraak als sjwa + n in alle mogelijke
posities is ofwel als een
geografisch bepaalde variant
(die met name in het noordoostelijke deel van Nederland voorkomt) ofwel als
'leesuitspraak' te beschouwen.
Bij woorden die eindigen op een korte klinker gevolgd door één medeklinker
moet bij regelmatige meervoudsvorming rekening gehouden worden met de
spellingsregel die verdubbeling voorschrijft van de letter waardoor de
volgende medeklinker wordt weergegeven. De korte klinkers treffen we aan in
de woorden
kam,
mes,
pil,
hok en
put
. De meervoudsvormen hiervan zijn
kammen,
messen,
pillen,
hokken en
putten
.
Bij woorden die eindigen op één medeklinker, voorafgegaan door een van de
klinkers die voorkomen in de woorden
paal,
keel,
boom en
fuut
(lange klinkers genoemd), moet bij regelmatige meervoudsvorming rekening
gehouden worden met de spellingsregel die voorschrijft dat de klinkers die
in een gesloten lettergreep (eindigend op een medeklinker) met tweemaal
dezelfde letter geschreven worden, in een open lettergreep (eindigend op
een klinker) met éénmaal deze letter worden gespeld. De genoemde woorden
hebben dus in het meervoud de vorm
palen,
kelen,
bomen en
futen
.
|
|
| 2 |
Tot de woorden die een meervoud op -en krijgen, behoren:
|
·
de woorden die eindigen op een tweeklank of een
-ee (in oorspronkelijk Nederlandse
woorden), bijv.:
galei - galeien,
bij - bijen,
mouw - mouwen,
klauw - klauwen,
ui - uien,
haai - haaien,
kooi - kooien,
boei - boeien,
leeuw - leeuwen,
kieuw - kieuwen,
zwaluw - zwaluwen;
zee - zeeën,
twee - tweeën
.
|
Bij woorden die op -ei, -ui of -ee
eindigen, treedt vóór de uitgang -en in de uitspraak een
j-klank op. (Vergelijk hiermee de meervouden van
koe en
vlo, waarbij deze overgangsklank als i gespeld wordt
 , evenals het meervoud van woorden op -u en
-eu
.)
|
·
de woorden die op een van de volgende achtervoegsels eindigen:
-ant, bijv.
notulanten;
-dom, bijv.
rijkdommen;
-ent, bijv.
opponenten;
-erik, bijv.
stommeriken;
-es, bijv.
prinsessen;
-heid (met verandering van klinker), bijv.
bijzonderheden;
-ij, bijv.
maatschappijen;
-iaan (-aan), bijv.
Italianen,
Dominicanen;
-iet, bijv.
travestieten;
-in, bijv.
boerinnen;
-ing, bijv.
woningen;
-ist, bijv.
violisten;
-iteit, bijv.
calamiteiten;
-ling (-eling), bijv.
leerlingen,
dorpelingen;
-nis (-enis), bijv.
hindernissen,
beeltenissen;
-schap, bijv.
wetenschappen;
-theek, bijv.
apotheken,
bibliotheken;
alsmede de meeste substantieven die eindigen op:
-iek, bijv.
fabrieken,
republieken,
rubrieken;
·
gesubstantiveerde adjectieven
, bijv.:
(een) geheim - geheimen,
(een) intellectueel - intellectuelen,
(een) periodiek - periodieken
(zie ook
(categorie [3]));
Opmerking
|
Op deze manier kunnen ook meervouden gevormd worden van
gesubstantiveerde kleuradjectieven. Worden hiermee kleurstoffen of
andere materialen in een bepaalde kleur aangeduid, dan is het gebruik
van zulke meervoudsvormen vrijwel beperkt tot
vaktaal, bijv.:
|
(i)
|
We hebben diverse blauwen in voorraad. (= 'diverse soorten
blauw')
|
Dergelijke meervouden zijn te onderscheiden van algemenere
gebruiksgevallen als
(de) blauwen,
(de) groenen,
(de) roden,
(de) zwarten
, ter aanduiding van aanhangers van een bepaalde politieke partij of een
ideologie of mensen van een bepaald ras
, categorie [1].
|
|
·
zeer veel (andere) woorden die eindigen op een medeklinker.
|
Bij de substantieven die op een medeklinker uitgaan kunnen zich twee
verschijnselen voordoen: verandering van de slotmedeklinker
en verandering van de klinker of tweeklank (in de slotlettergreep)
.
|
|
|
|
