|
|
Dan, als (ongelijkheid)
|
[ 10·3·14·5 ]
|
|
Om de ongelijkheid van twee elementen aan te duiden na de vergrotende trap
van een adjectief of bijwoord of na de woorden ander en
anders, alsmede in de betekenis 'behalve'
na ontkennende woorden als niemand, niets, worden
de voegwoorden
dan en
als gebruikt. Ze kunnen constituenten en bijzinnen inleiden. In
geschreven taal
komt meestal dan voor; het heeft in ieder geval de voorkeur
als herhaling van als erdoor voorkomen wordt (zie zin
(4), waarin ook een voegwoord van hoedanigheid voorkomt;
vergelijk
). Voorbeelden:
|
(1)
|
Zijn zusje is al groter als hij.
|
|
(2)
|
Jij doet het heel anders dan ik het gedaan heb.
|
|
(3)
|
Er was niemand in de kerk dan de pastoor en de organist.
|
|
(4)
|
Als politiek manifest sla ik dit boek hoger aan dan als roman.
|
Het voegwoord als is in deze functie
niet voor alle taalgebruikers aanvaardbaar
. Voor velen is dan zelfs een sjibbolet voor correct
Nederlands. Wie moeilijkheden op dit gebied wil vermijden, kan zich daarom
beter van het gebruik van ongelijkheid-aanduidend als - waar
op zichzelf beschouwd geen enkel bezwaar tegen bestaat - onthouden.
Opmerking 1
|
In strijd met de regels
wordt dan ook wel gebruikt in plaats van het
gelijkheid-aanduidende als
. Dit gebeurt vooral als er een negatie in de zin voorkomt, waardoor
'ongelijkheidsbetekenis' ontstaat. Bovendien kan het willen vermijden van
als (wel 'als-fobie' genoemd) een rol spelen.
Voorbeelden:
|
(i)
|
Zij is toch niet even groot dan haar broertje?
<<uitgesloten>>
|
|
(ii)
|
Dit is niet zozeer moeilijk dan wel ingewikkeld.
<<uitgesloten>>
|
|
|
Opmerking 2
|
Ten onrechte wordt dan vaak weggelaten in niet dan
nadat. In plaats van bijv. (ia) wordt dan
(ib) gezegd of geschreven, waardoor het omgekeerde wordt
uitgedrukt van wat er bedoeld wordt:
|
(ia)
|
Ik wil je graag gelukwensen met deze prestatie, maar niet dan
nadat ik één kritische opmerking gemaakt heb. (= '... alleen
nadat...'; '...niet voordat...'; '...maar ik wil eerst een kritische
opmerking maken')
|
|
(ib)
|
Ik wil je graag gelukwensen met deze prestatie, maar niet
nadat ik één kritische opmerking gemaakt heb. (
in de betekenis van (ia))
|
|
|
Zie ook
.
|
|
|
|