|
|
Constituenten voorafgegaan door een voegwoord
|
[ 14·5·3·7 ]
|
1 |
Bepalingen die bestaan uit een constituent voorafgegaan door een voegwoord
noemen we voegwoordbepalingen. Deze zijn te
onderscheiden van door voegwoorden ingeleide zinnen, die in de volgende
deelparagrafen behandeld worden.
Slechts enkele voegwoorden kunnen zo'n voegwoordbepaling inleiden. Bij
naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern zijn er
mogelijkheden met als,
evenals, zoals,
gelijk en met behalve en
uitgezonderd. Enkele voorbeelden:
|
(1)
|
een dag als vandaag
|
|
(2)
|
een huis zoals het onze
|
|
(3)
|
een gebeurtenis gelijk deze
|
|
(4)
|
alle kinderen behalve de oudste
|
|
(5)
|
niemand behalve ik
|
|
(6)
|
geen mens uitgezonderd ik
|
|
(7)
|
zo'n boek als dat van jou
|
Behalve en
uitgezonderd leiden altijd een nabepaling
in bij substantieven die vergezeld zijn van een collectiverend onbepaald
voornaamwoord (bijv. alle) of een ontkennend woord (bijv.
niemand).
Bepalingen ingeleid door de voegwoorden
als, zoals
of dan kunnen optreden wanneer de kern van een naamwoordelijke
constituent gevormd wordt door de onbepaalde voornaamwoorden
iets, niets, iemand,
niemand, door de aanwijzende voornaamwoorden
dezelfde en hetzelfde of bij uitzondering door
persoonlijke of vragende voornaamwoorden. Voorbeelden zijn:
|
(8)
|
Niets dan doffe ellende (tref je aan.)
|
|
(9)
|
iemand (zo)als jij
|
|
(10)
|
zoiets als een voornaamwoord
|
|
(11)
|
(Dan ben je net) zoiets als een stoel of een paard.
|
In de voorbeelden (10) en (11) kunnen we
veeleer spreken van een soort omsluitende bepaling, bestaande uit het
bijwoord zo - dat meestal met het voornaamwoord in één woord
gespeld wordt - en een complement ingeleid door als (vergelijk
onder meer met de adjectivische constituent,
).
Een bepaling bij een persoonlijk voornaamwoord vinden we in:
|
(12)
|
Wij als redacteuren van de ANS (zijn van mening dat daar nader
onderzoek naar gedaan moet worden.)
|
|
(13)
|
Jij als getuige-deskundige (weet zoiets het beste.)
|
De voegwoordbepaling heeft hier zowat de waarde van een in de constituent
geïncorporeerde bepaling van gesteldheid tijdens de handeling. Deze
mogelijkheid doet zich ook voor met een vragend voornaamwoord als kern van
de naamwoordelijke constituent, bijv.:
|
(14)
|
Wie als rechtschapen mens (kan zich afwenden van het lot van
zijn noodlijdende medemens?)
|
Voorbeelden van een bepaling met als bij een aanwijzend
voornaamwoord als kern zijn:
|
(15)
|
(Dat betekent) hetzelfde als verraad.
|
|
(16)
|
dezelfde (mentaliteit) als in Amerika.
|
In het laatste geval vormt de voornaamwoordgroep een omsluitende bepaling,
bestaande uit een aanwijzend voornaamwoord dezelfde en een
complement ingeleid door het voegwoord als, bij het
substantief mentaliteit.
|
|
2 |
Voegwoordbepalingen komen in het algemeen na complementen en andere
bepalingen. Alleen bijstellingen staan na voegwoordbepalingen. Vergelijk
(17) en (18) met (19):
|
(17)
|
een huis van kwaliteit als het mijne
|
|
(18)
|
niemand hier uitgezonderd Peter
|
|
(19)
|
een auto zoals die van Rinus, een heel snelle wagen
|
Voegwoordbepalingen kunnen gemakkelijk buiten de naamwoordelijke
constituent komen waar ze deel van uitmaken. Zie voor deze mogelijkheid
. Een voorbeeld is:
|
(20)
|
(Ik wil Karel) een mes (cadeau doen) zoals dit.
|
|
|
|
|