|
[1]
adjectieven die eindigen op -a, -o,
-e (sjwa), -en (met sjwa), -é,
-i of -y (waaronder van oorsprong
niet-Nederlandse kleuraanduidende adjectieven en voltooide deelwoorden van
onregelmatige en halfonregelmatige werkwoorden), bijv.:
een lila zakdoek,
een albino rat,
beige sokken,
een roze broek,
dat timide jongetje,
een stupide opmerking,
retrograde woordenboeken,
een morbide schoonheid,
de dronken kerel,
de ervaren chauffeur,
een effen stof,
de open deur,
je eigen leven,
het bescheiden meisje,
gesloten luiken,
een gebonden saus,
het privé-terrein,
een kaki broek,
een sexy kerel.
Opmerking 1
|
Als uitzondering op de boven gegeven regel kan vermeld worden
naë bloedverwanten
. Het adjectief
na kan alleen attributief en in verbogen vorm voorkomen.
|
|
Opmerking 2
|
Enkele aan het Frans ontleende adjectieven zoals
bête,
frêle en
louche, worden in de gevallen waarin Nederlandse adjectieven een
onverbogen vorm hebben, zonder sjwa aan het eind uitgesproken, bijv.:
|
(i)
|
Doe niet zo bête.
|
|
(ii)
|
Dat is een wel erg frêle meisje.
|
|
(iii)
|
Dat noem ik niet geraffineerd, maar louche.
|
In de gevallen waarin Nederlandse adjectieven een verbogen vorm hebben,
wordt de sjwa wel uitgesproken:
een bête opmerking
,
dat frêle meisje
,
louche figuren
.
|
|
Adjectieven op -u, -oe en op -ee
worden wel verbogen, bijv.:
een crue opmerking,
die weeë smaak,
dat moeë gevoel.
Alleen bij zelfstandig gebruik kunnen sommige van deze adjectieven (c.q.
deelwoorden) een buigings-e krijgen, bijv.:
|
(1)
|
In gevallen als de zojuist besprokene worden de adjectieven
wel verbogen.
|
Hiervan te onderscheiden zijn gesubstantiveerde adjectieven zoals
het opene (van zijn karakter),
de overledene,
de volwassene
 .
[2]
alle stofadjectieven, zowel Nederlandse (op -en, zie
hierboven) als vreemde woorden, bijv.:
gouden ringen,
een platina horloge,
een zilveren schaal,
een plastic beker,
een mica plaat,
wollen sokken,
de nylon regenjas,
die aluminium buis,
rubber handschoenen,
een houten plank,
de stenen tafelen;
[3]
van geografische namen afgeleide adjectieven op
-er, bijv.:
Edammer kaas,
de Groninger richting,
het Heerder politiekorps,
Deventer koek,
de Urker vissers.
Andere adjectieven die op -er eindigen worden wel gewoon
verbogen. Vergelijk met de zojuist gegeven voorbeelden bijv.
de lekkere soep.
[4]
ten slotte enkele adjectieven als
rechter,
linker,
volbloed,
halfbloed,
gratis en
oblong
, bijv. in:
m'n linker buurman,
dat rechter boek daar,
het volbloed paard,
een gratis handdoek,
oblong formaat.
Linker en rechter vormen meestal samenstellingen
met het erop volgende substantief
. Het wordt dan met het substantief in één woord geschreven. Alleen
bij minder gebruikelijke, toevallige combinaties kan er nog gesproken
worden van twee woorden, bijv. ook in:
m'n rechter oorlelletje
.
|
