Morfologie: algemeen
 
[ 1·4·1 ]
 
Het is de taak van de morfologie of vormleer de interne grammaticale structuur van woorden te beschrijven.
     Wat hun interne structuur betreft kunnen woorden verdeeld worden in ongelede en in gelede woorden. Een ongeleed woord is een eenheid van vorm en betekenis die niet verder in betekenisdragende vormelementen te analyseren is, zoals het woord boek. Een geleed woord daarentegen kan wel verder geanalyseerd worden. De woorden boekje en boeken bijvoorbeeld zijn geleed. Ze kunnen verdeeld worden in boek en -je, respectievelijk in boek en -en. Vormelementen als -je en -en verschaffen ons semantische en/of grammaticale informatie: -je geeft aan dat we met een verkleinwoord te maken hebben, -en wijst hier op een meervoudig substantief. Deze elementen kunnen zelf niet meer geanalyseerd worden. Dergelijke kleinste betekenisdragende vormelementen noemt men gebonden morfemen. In tegenstelling tot woorden kunnen ze niet zelfstandig optreden , tenzij onder heel bijzondere omstandigheden . (Betekenisdragende elementen die wel zelfstandig als woord kunnen voorkomen, noemt men vrije morfemen.) Met dit eenheidskarakter is een nieuw element aan de definitie van het woord toegevoegd. De woorddelen zijn ook niet omstelbaar. Naast boekje is niet mogelijk jeboek of iets dergelijks.
     Bij ongelede woorden vallen de begrippen woord en morfeem samen. Opmerking

Door toevoeging van één of meer morfemen aan een bepaald woord kan al dan niet een nieuw woord ontstaan. In het ene geval spreekt men van woordvorming, in het andere van vormveranderingen van een woord. Het onderscheid tussen beide is echter niet altijd even duidelijk.
 
vorige pagina De voor dit onderdeel gebruikte literatuur volgende pagina