|
|
Samentrekking op woord- en constituentenniveau
|
[ 27·3 ]
|
1 |
Samentrekking (alleen achterwaarts) is in principe ook mogelijk in
combinaties van een woord en een constituent die uit meer woorden bestaat.
De samentrekkingen moeten voldoen aan de regels die geformuleerd zijn in
(samentrekking op woordniveau) en
(samentrekking op constituentenniveau). Ook als dat het geval is, zijn
samentrekkingen van dit (grammaticaal hybridische) type
niet voor iedereen aanvaardbaar
. Ze komen echter vooral in
geschreven taal
geregeld voor, en er hoeft - zeker als het niet gaat om semantisch gezien
ongelijksoortige combinaties of mogelijke onduidelijkheden (zie
2) - geen bezwaar tegen gemaakt te worden.
Enerzijds komt er weglating voor van het laatste element van een
samenstelling, als dat identiek is met de kern van de constituent die het
tweede deel van de combinatie vormt. Door een koppelteken wordt dan
aangegeven dat er een woorddeel is weggelaten:
|
(1)
|
De Woordenlijst kent bastaard- en vreemde woorden.
|
Anderzijds zijn er combinaties waarin de kern van de constituent (die hier
het eerste deel van de combinatie vormt) weggelaten is. Hier wordt geen
koppelteken gebruikt; om de structuur van de samentrekking aan te geven,
plaatsen we hier weer het in
geïntroduceerde teken '(-)':
|
(2)
|
Zij heeft ervaring in zowel provinciale (-) als gemeentepolitiek.
|
Andere voorbeelden van beide typen zijn:
|
(3)
|
Van oudsher zijn hier meer handels- dan industriële ondernemingen.
|
|
(4)
|
Er bestaan behalve particuliere (-) ook staatsbedrijven.
|
|
(5)
|
In dat plaatselijke krantje staat het landelijke (-) tussen het
streeknieuws in.
|
|
|
2 |
Als een voorbeeld van semantisch gezien ongelijksoortige combinaties is te
beschouwen:
|
(6)
|
ijs- en bruine beren.
|
Het element 'ijs-' geeft immers aan waar de dieren voorkomen, het element
'bruine' hun kleur. Dit soort samentrekkingen wordt veelal nog in sterkere
mate
als onaanvaardbaar aangevoeld
dan die waarvan in 1 voorbeelden gegeven zijn; het gebruik
ervan is af te raden.
Dat geldt ook voor gevallen waarin onduidelijkheid mogelijk is. Zo is in
een samentrekking als:
|
(7)
|
de Oost- en de Middellandse Zee
|
misschien niet direct duidelijk wat er hier is weggelaten, met andere
woorden of het eerste lid in niet-samengetrokken vorm Oostlandse
Zee of Oostzee is (zie
). Weliswaar bestaat er geen 'Oostlandse Zee', maar een samentrekking
als Oost- en Midden-Europa kan hier verwarring stichten.
|
|
|
|