Inleiding
 
[ 26·7·1 ]
 
Het is enigszins willekeurig om de constructie die 'balansschikking' genoemd wordt, tot de bijzondere vormen van nevenschikking te rekenen. Een formeel argument is, dat de of-zin die erin voorkomt, voor-pv heeft, zodat of als een nevenschikkend voegwoord beschouwd kan worden. Daar staat echter tegenover dat het bij balansschikking niet gaat om twee uitingen met een hoge graad van zelfstandigheid, zoals bij nevenschikking, maar om één uiting. Anders dan bij de onderschikking is die ene uiting dan weer niet een samengestelde zin, waarin een bijzin de functie van bijwoordelijke bepaling in de hoofdzin vervult. Van twee zinnen in balansschikking kan meestal zowel de voorzin als de of-zin omschreven worden als een bepaling (in de vorm van een bijzin of een constituent). Vergelijk:

(1a) Je kunt tegenwoordig nergens meer komen of je hoort achtergrondmuziek.
(1b) Waar je tegenwoordig ook komt(, ) hoor je/je hoort achtergrondmuziek.
(1c) Je kunt tegenwoordig nergens meer komen waar je geen achtergrondmuziek hoort.
(2a) Ik twijfel er niet aan of Gerard komt morgen.
(2b) Ongetwijfeld komt Gerard morgen.
(2c) Ik twijfel niet aan Gerards komst morgen.

Van de zinnen in balansschikking (kortweg: de balansschikking) in (1a) is in (1b) de voorzin in een bijzin veranderd, in (1c) de of-zin; van (2a) is in (2b) de voorzin, in (2c) de of-zin omschreven met een constituent.
     Verder heeft de balansschikking speciale betekenis- en vormkenmerken, die in en besproken worden. In worden zes types onderscheiden. Van elk type wordt een algemene betekenisomschrijving gegeven, gevolgd door een of meer voorbeelden (na deze voorbeelden wordt ter verduidelijking telkens een zin gegeven die dezelfde betekenis heeft als de balansschikking, maar daar syntactisch van verschilt; daarbij is gestreefd naar een gevarieerde parafrasering). In worden de algemene vormkenmerken van de balansschikking vermeld en enkele beperkingen op sommige in onderscheiden types.
 
vorige pagina De voor dit onderdeel gebruikte literatuur volgende pagina