|
|
Nevenschikking van zinnen
|
[ 26·1·2·2 ]
|
1 |
Bij additieve aaneenschakelingen komt geen, bij intensiverende vrijwel geen
nevenschikking van zinnen voor. De zinnen die als leden van de andere
nevenschikkingen fungeren, zijn altijd zinnen met voor-pv en meestal
mededelende zinnen. Inleidende aaneenschakelingen kunnen ook vragende
zinnen zijn, bijv.:
|
(1)
|
En wat dacht je van mijn nieuwe jurk?
|
|
(2)
|
En wat hebben jullie voor nieuws te vertellen?
|
De zinnen kunnen ook onvolledig zijn, zoals in de volgende voorbeelden (die
situationeel aaneenschakelend bedoeld zijn):
|
(3)
|
En nu stil!
|
|
(4)
|
En een nieuwe auto, wel ja!
|
|
|
2 |
In conditionele nevenschikkingen is het tweede lid altijd een mededelende
en het eerste (naar de vorm) of een bevelende of een mededelende zin. Als
men een mededelende zin als eerste lid gebruikt, dan correspondeert die
doorgaans met een bevelzin: het onderwerp moet een persoonlijk
voornaamwoord van de tweede persoon zijn en de persoonsvorm moet als
tijdsvorm het presens hebben. Vergelijk:
|
(5a)
|
Betaal die oude man en ik laat je gaan.
|
|
(5b)
|
Je betaalt die oude man en ik laat je gaan.
|
Omdat het bevel in de eerste zin een 'pseudo-bevel' is (zie ook
), kan het van de gewone bevelen in vorm afwijken. Zo kunnen bijv. ook
toestandswerkwoorden als gezegde gebruikt worden. Vergelijk de
pseudo-bevelen in de (a) -zinnen en de gewone bevelen in de
(b) -zinnen:
|
(6a)
|
Woon maar eens in een kamer van twee bij twee en je zult begrijpen hoe die
mensen leven.
|
|
(6b)
|
Woon in een kamer van twee bij twee!
<<uitgesloten>>
|
|
(7a)
|
Lig als leek maar eens een dag op zo'n spijkerbed en je bent rijp voor het
knekelhuis.
|
|
(7b)
|
Lig op zo'n spijkerbed!
<<uitgesloten>>
|
Pseudo-bevelen kunnen ook wel zonder nevengeschikte zin voorkomen, als uit
context en/of situatie duidelijk is wat er bedoeld wordt:
|
(6c)
|
(Nou, ) woon maar eens in een kamer van twee bij twee!
|
|
(7c)
|
Lig maar eens op zo'n spijkerbed!
|
Ook werkwoorden als durven en worden kunnen als
gezegde fungeren:
|
(8)
|
Durf nog een keer naar boven te komen en ik gooi je de trap af.
|
|
(9)
|
Word eens afgetuigd door dergelijke kerels en je bent kreupel voor je hele
leven.
|
|
|
|
|