|
|
Aard van de leden
|
[ 25·13·2·1·2 ]
|
|
In beginsel kunnen alle constituenten die voor nevenschikking in aanmerking
komen, ook zonder verbindingswoord nevengeschikt worden (zie
en
). De leden zijn zelf soms ook nevenschikkingen:
|
(1)
|
Dames en heren, jongens en meisjes!
|
|
(2)
|
Voor een onverschillige zijn vrees en gevaar, lijden en
uitputting begrippen uit een andere wereld.
|
De mogelijkheden zijn echter beperkt. Laat men uit aaneenschakelingen van
twee leden met en het voegwoord weg, dan is het resultaat
ongrammaticaal, bijv.:
|
(3)
|
Jan, Piet zijn hier.
<<uitgesloten>>
|
|
(4)
|
Er ligt ham, kaas in de koelkast.
<<uitgesloten>>
|
Bij meer leden kunnen de verbindingswoorden vaak wel gemakkelijk weggelaten
worden. Frequent is bijvoorbeeld de weglating in opsommingen die
voorafgegaan of gevolgd worden door een woord waarmee de reeks (die vaak in
de aanloop of in de uitloop van de zin staat) samengevat wordt. Voorbeelden:
|
(5)
|
Liefde, tederheid, genegenheid, dat alles was hem vreemd.
|
|
(6)
|
Ze waren er allemaal: Hitler, Goering, Himmler, Goebbels, Von
Ribbentrop...
|
|
(7)
|
Jaffa, Nabloes, Darum, Gaza, Petra, Akaba, al deze steden
behoorden in 1099 tot het koninkrijk Jeruzalem.
|
Het ontbreken van het voegwoord houdt vaak in dat de reeks niet beëindigd
is, wat ook wordt aangegeven door een zwevende intonatie. Hetzelfde effect
kan bereikt worden door op de nevenschikking woorden als
enzovoort, en zo verder,
etcetera, de afkortingen daarvan of het beletselteken '...' te
laten volgen.
Eveneens heel gebruikelijk zijn nevenschikkingen van adjectieven als
voorbepalingen in een naamwoordelijke constituent:
|
(8)
|
een zachte, lieve vrouw
|
|
(9)
|
een lange, dunne man
|
Met deze groepen wordt een vrouw die lief én zacht is,
respectievelijk een man die lang én dun is aangeduid. In
een geval als:
|
(10)
|
de lage witte huizen
|
in de betekenis 'de witte huizen die laag zijn' (daarnaast zijn er bijv.
hoge witte huizen), is er geen sprake van nevenschikking, maar van
onderschikking. Zie hiervoor verder
.
|
|
|
|