|
|
Algemene inleiding
|
[ 23·1 ]
|
|
Zinnen kunnen ingedeeld worden naar de functie die ze vervullen in het
communicatieproces, dat wil zeggen datgene wat zich afspeelt tussen spreker
en toegesprokene. We onderscheiden in dit verband de volgende
communicatieve functies:
|
·
mededeling
·
vraag
·
bevel.
|
Een mededeling is een taaluiting waarbij een spreker
zich richt tot een of meer toegesprokenen en in principe geen reactie
verwacht. Een vraag is een taaluiting waarop een
antwoord verwacht wordt; in
geschreven taal
wordt een vraag gevolgd door een vraagteken. Een bevel
is een taaluiting waarop een reactie in de vorm van een bepaalde gedraging
wordt verwacht; in
geschreven taal
komt achter een bevel in veel gevallen een uitroepteken.
Deze omschrijvingen zijn slechts globaal. Dat er na een mededeling in
principe geen reactie verwacht wordt, wil bijv. niet zeggen dat er op een
mededeling niet dikwijls gereageerd zal worden, bijv. met: O
of Ik zal het noteren of Dat is leuk! Een
vraag kan bijv. bedoeld zijn om niet zozeer een antwoord als wel een
gedraging uit te lokken, bijv.:
|
(1)
|
Wil je het raam even dichtdoen?
|
en dus het karakter van een afgezwakt bevel hebben. Een bevel kan tevens
een mededeling zijn, of omgekeerd; vergelijk bijv.:
|
(2)
|
Schrijf in je agenda voor morgen: oefening 24 maken.
|
|
(3)
|
Het schriftelijk huiswerk voor morgen is oefening 24.
|
Zo zijn er allerlei schakeringen van de communicatieve functionaliteit
mogelijk.
In de hieronder volgende paragrafen en subparagrafen worden de voornaamste
kenmerken van mededelende, vragende en bevelende zinnen behandeld, vooral
voorzover ze van belang zijn voor de in dit boek beschreven grammaticale
verschijnselen.
In het algemeen kan nog worden opgemerkt dat de genoemde zinnen ook altijd
onvolledige zinnen (zie
)
kunnen zijn. Voorbeelden:
|
(4)
|
A: Waar staat je auto? B: Op de parkeerplaats. (mededeling)
|
|
(5)
|
(reactie op (4)): A: Waar precies? (vraag)
|
|
(6)
|
En nu allemaal naar bed. (bevel)
|
In een aparte paragraaf
(
) wordt aandacht besteed aan verschillende categorieën zinnen die we
onder het overkoepelende begrip 'uitroepende zinnen' samengebracht hebben.
Het gaat daarbij niet om één welbepaald communicatief type zoals in de
gevallen hierboven, maar om zinnen die naargelang van de situatie één van
de genoemde communicatieve functies kunnen vervullen.
|
|
|
|