na-
 
[ 12·2·2·2·ii·14 ]
 
In alle scheidbare werkwoorden waarin na optreedt, is het betekenismoment 'in ruimte of tijd volgend op' aanwezig. We onderscheiden een drietal subgroepen.

[1]  Een groep werkwoorden vertoont, naast het reeds genoemde betekenismoment geen bijkomende betekenis. Dit procédé is productief. Voorbeelden met een ruimtelijk betekeniselement zijn (iemand) nakijken, nalopen, naslepen, (iemand) naroepen . Het werkwoord moet een beweging uitdrukken of een manier van kijken of roepen (vergelijk met achterna- ). Voorbeelden met een element van tijd in de betekenis zijn: nabloeien, nabestellen (bijv. gezegd van foto's), naklinken, nadruppelen . Op overeenkomstige wijze kan men ook vormen naspetteren of nahinken zoals in de zinnen:

(49) De motor sputterde en spetterde nog wat na en begaf het toen helemaal.
(50) Jozef wilde aanvankelijk niet mee vanwege zijn zere been, maar toen we goed en wel vertrokken waren hinkte hij ons toch na.



[2]  De tweede groep werkwoorden heeft een aanvullend betekenismoment 'controlerende activiteit'. Het procédé is productief; het werkwoordelijke deel moet dan wel een werking aanduiden die men normaliter controleert door de werking nogmaals te verrichten. Voorbeelden zijn onder meer nagaan, nakijken, nalopen, nameten, napeilen, narekenen, nasnuffelen, naspeuren en nazien .

(51) (Ik weet niet zeker of het peillood de bodem geraakt heeft.) Ik zal het nog eens napeilen.

Het lijdend voorwerp is bij de bedoelde werkwoorden beperkt tot een niet-levend voorwerp, vergelijk bijv. iemand nakijken ('achterna') met de motor nakijken . Een zin als:

(52) De dokter zal me wel eens nakijken.

klinkt dan ook ironisch.

[3]  Een aantal werkwoorden met na heeft een aanvullend betekenismoment 'imiterende activiteit'. Het procédé is productief. Gangbaar zijn onder meer napraten, natekenen, nazeggen, nazingen . Zo kan men ook vormen nafluiten, nalopen , bijv. in:

(53) Ik zal het eerste stuk éénmaal spelen en dan fluit jij het na.
(54) Je praat hem niet alleen na, je loopt hem zelfs na.



 
vorige pagina De voor dit onderdeel gebruikte literatuur volgende pagina