|
|
Gebruik van rangtelwoorden in een naamwoordelijke constituent
|
[ 7·3·2·1 ]
|
1 |
De rangtelwoorden kunnen net als adjectieven attributief gebruikt worden,
dat wil zeggen als bijvoeglijke voorbepaling bij een substantief of een
equivalent daarvan, maar ze kunnen ook als determinerend element gebruikt
worden. Zie voor de precieze plaatsen die ze in beide gevallen in een
naamwoordelijke constituent innemen
. Ze blijven altijd onveranderd, ongeacht het genus van het substantief
en het determinerende woord (lidwoord, voornaamwoord, enz.) dat aan het
rangtelwoord voorafgaat. Voorbeelden zijn:
de zevende dag,
het tweede jaar,
een derde kind
Een bijzonder geval is het gebruik van het rangtelwoord in
data, bijv.
de elfde november
. Het rangtelwoord duidt immers gewoonlijk niet het rangnummer van de maand
in een reeks aan - wat in principe mogelijk is, bijv.
de elfde november(maand) in z' n leven
- maar het rangnummer van de dag in de betreffende maand.
Als een rangtelwoord en een hoofdtelwoord tegelijk in een naamwoordelijke
constituent voorkomen, dan zijn er onderling twee volgordes mogelijk,
meestal met een verschil in betekenis
, bijv.:
|
(1a)
|
de laatste drie bladzijden
|
|
(1b)
|
de drie laatste bladzijden
|
|
|
2 |
Bij namen van koningen, keizers, pausen, en dergelijke komt het
rangtelwoord, vergezeld van het bepaalde lidwoord, achter het substantief
waar het bij hoort, bijv.:
Willem de Tweede,
Leopold de Eerste,
Hendrik de Achtste,
Elizabeth de Eerste,
Karel de Vijfde,
Johannes de Drieëntwintigste
Lidwoord en rangtelwoord maken hier deel uit van een eigennaam (vergelijk
).
Opmerking
|
De schrijfwijze van zulke namen, met een achtergeplaatst Romeins cijfer
(bijv.
Leopold i
,
Johannes xxiii
), heeft - al dan niet naar Frans voorbeeld - aanleiding gegeven tot de
spellinguitspraak 'eigennaam + bepaald hoofdtelwoord'. Deze uitspraak is
alleen algemeen gebruikelijk bij merknamen van sigaren (en daarvan
afgeleid: namen van sportclubs), bijv.
Karel i
('Karel één'),
Willem ii
('Willem twee'); voor vorstennamen wordt deze uitspraak afgekeurd.
Algemeen wordt wel
Pius x
als 'Pius tien' uitgesproken.
|
|
|
|
|
|