|
[1]
stofadjectieven, bijv.:
de ijzeren kachel,
plastic verpakkingen.
In plaats van adjectieven zoals in (1a) en (2a)
moet men omschrijvingen gebruiken zoals in (1b) en
(2b):
|
(1a)
|
De kachel is ijzeren.
<<uitgesloten>>
|
|
(1b)
|
De kachel is van ijzer/uit ijzer gemaakt.
|
|
(2a)
|
De verpakkingen zijn plastic.
<<uitgesloten>>
|
|
(2b)
|
De verpakkingen zijn van plastic.
|
[2]
van eigennamen afgeleide adjectieven die de herkomst van iets uitdrukken,
bijv.:
Bulgaarse wijnen,
een Japanse nachtegaal,
de Rijnlandse waaier.
Als dergelijke adjectieven echter de betekenis hebben 'als van/in -', dan
kunnen ze ook predicatief gebruikt worden, bijv.:
|
(3)
|
Die manier van werken doet erg Amerikaans aan. (= 'als
gebruikelijk in Amerika')
|
|
(4)
|
Zijn stijl is nogal Vondeliaans. (= 'als van, in de trant van
Vondel')
|
Die mogelijkheid bestaat ook als het adjectief de betekenis heeft 'tot een
gebied behorend', zoals in:
|
(5)
|
Pruisen was al sedert de middeleeuwen Duits. (= 'behorend tot
Duitsland')
|
In de andere gevallen gebruikt men omschrijvingen, dus ook ter aanduiding
van een nationaliteit. Niet gebruikelijk is dan ook:
|
(6a)
|
Ben jij Nederlands?
<<twijfelachtig>>
|
|
(7a)
|
Zijn ouders waren Pools.
<<twijfelachtig>>
|
Afgezien van omschrijvingen worden in plaats hiervan gewoonlijk
substantieven gebruikt als:
|
(6b)
|
Ben jij Nederlander/Nederlandse?
|
|
(7b)
|
Zijn ouders waren Polen.
|
Afleidingen op -er van geografische namen
zijn in alle gevallen alleen maar bijvoeglijk te gebruiken, bijv.:
de Soester apothekers,
het Asser proces.
[3]
een aantal eigenschapswoorden die een typische eigenschap aangeven en
omschreven kunnen worden met 'eigen aan' of 'behorend tot'
 , bijv.:
de vaderlandse bodem,
de ouderlijke woning,
de menselijke geest,
de hoofdstedelijke vuilnisophaaldienst.
In een andere betekenis is echter bijv. wel mogelijk:
|
(8)
|
Ze waren erg menselijk behandeld ('humaan').
|
[4]
een aantal tijd, tijdsduur, plaats, richting of afstand aangevende
adjectieven
, bijv.:
de huidige premier,
de vierdaagse werkweek,
een voormalig parlementslid,
het linkse huis.
Frequentieaanduidingen op -lijks kunnen
zowel bijvoeglijk als bijwoordelijk gebruikt worden, maar niet als
naamwoordelijk deel van het gezegde. Voorbeelden:
|
(9)
|
Ze hebben recht op een maandelijkse uitkering.
|
|
(10)
|
Ons mededelingsbulletin verschijnt maandelijks.
|
|
(11)
|
Hij deed de wekelijkse was.
|
|
(12)
|
De redactie komt wekelijks bijeen.
|
Vrijwel alleen als bijvoeglijke bepaling gebruikelijk, hoewel het gebruik
als bijwoord in principe niet uitgesloten is, zijn bijv.
halfjaarlijks of
driejaarlijks zoals in:
|
(13)
|
U kunt desgewenst betalen in halfjaarlijkse termijnen.
|
|
(14)
|
Wie zou dit keer de driejaarlijkse staatsprijs voor
letterkunde krijgen?
|
|
