|
|
Distributief gebruik
|
[ 4·3·2 ]
|
|
Bij sommige substantieven kan een bepaald lidwoord gebruikt worden met
distributieve betekenis ('ieder, elk'). Bij maataanduiders (
liter,
kilometer, enz.) is het voorzetsel per (altijd zonder
lidwoord
, [1])
in Nederland
gebruikelijker. Voorbeelden:
|
(1)
|
De benzine kost straks weer achtendertig frank de liter.
|
|
(2)
|
De benzine kost nog steeds één gulden vijfennegentig per liter.
|
|
(3)
|
Voor die meloenen betaal je twee gulden het stuk.
|
|
(4)
|
Hij krijgt een vergoeding van vijftig cent de kilometer.
|
Bij substantieven die een tijdsduur noemen (
uur,
dag,
week, enz.) wordt het lidwoord voorafgegaan door
om. Als na het lidwoord een telwoord groter dan één wordt
gebruikt, is de betekenis 'na verloop van iedere twee, drie, enz. van de
genoemde tijdseenheden'. Als synoniem van
om de twee wordt
om de/het andere met een enkelvoudig substantief gebruikt, zodat
om de andere week (= om de twee weken) de betekenis
heeft van 'na verloop van twee weken', 'éénmaal in de twee weken'.
De betekenis van
om de/het zonder telwoord is niet altijd duidelijk. Bij kleinere
tijdseenheden is de betekenis vrijwel altijd 'na verloop van
één eenheid', zodat de zin:
|
(5)
|
Om de minuut flitst er een lampje aan.
|
betekent dat er elke minuut een lampje aangaat. Bij grotere tijdseenheden
wordt meestal bedoeld 'na verloop van twee eenheden' (=
om de/het andere = om de twee), zodat de
zin:
|
(6)
|
De congressen worden om het jaar gehouden.
|
betekent dat er het ene jaar geen en het andere jaar wel een congres
plaatsvindt. Vooral bij 'middelgrote' eenheden als
dag,
week en
maand heerst onduidelijkheid, wat bijv. als consequentie heeft dat
om de week synoniem kan zijn met
om de veertien dagen. Enkele ondubbelzinnige voorbeelden:
|
(7)
|
Om de andere dag gaat hij even bij zijn moeder langs. ('de ene
dag wel, de andere dag niet')
|
|
(8)
|
Om de drie maanden komt er een nieuwe groep rekruten op. ('elke
derde maand')
|
|
(9)
|
Om de zeven jaar krijgt hij een half jaar verlof. ('elk zevende
jaar')
|
Ten slotte kan nog vermeld worden dat ook bij andere substantieven het
bepaald lidwoord wel eens distributief gebruikt wordt, bijv.:
|
(10)
|
We moesten de man een tientje betalen. ('ieder van ons moest
een tientje betalen')
|
|
|
|
|