|
De absolute met-constructie is een soort
bijwoordelijke bepaling die wordt ingeleid door het voorzetsel
met. Enkele voorbeelden:
|
(1)
|
Met moeder in huis kan er niets misgaan.
|
|
(2)
|
Met de poes ziek willen we niet op vakantie gaan.
|
|
(3)
|
Met het gras gemaaid ziet de tuin er weer verzorgd uit.
|
|
(4)
|
Met nog maar één ronde te gaan is zij de gedoodverfde winnaar.
|
|
(5)
|
Met Karin als babysitter hoeven we niets te vrezen.
|
De absolute met -constructie onderscheidt zich van een gewone
voorzetselconstituent die ingeleid wordt door met, zoals
(koffie) met melk, doordat het complement van het
voorzetsel met naast een naamwoordelijke constituent ook nog
een ander element bevat, waarmee het een soort subject-predikaatverbinding
vormt. (Met 'predikaat' wordt hier bedoeld: het werkwoordelijke of het
naamwoordelijke gezegde, evenals de noodzakelijke bepalingen.) De
naamwoordelijke constituent vervult de rol van onderwerp en het andere
element die van predikaat.
Het andere element kan bestaan uit een voorzetselconstituent (zie voorbeeld
(1)), een adjectivische constituent (zie voorbeeld
(2)), een deelwoord (zie voorbeeld (3)),
te + infinitief (zie voorbeeld (4)) of een
naamwoordelijke constituent ingeleid door als (zie voorbeeld
(5)). In beperkte mate kan het andere element in de absolute
met -constructie ook gevormd worden door een bijwoordelijke
constituent. Mogelijk zijn bijv.:
|
(6)
|
Met onze hond binnen hoeven we niets te vrezen.
|
|
(7)
|
Met vader thuis kan moeder weggaan.
|
|
(8)
|
Met de tweezitter daar hebben we meer plaats.
|
Met uitzondering van (5) zijn de absolute met
-constructies in de voorbeelden te parafraseren met behulp van het
werkwoord zijn, waarmee de subject-predikaatverbinding
geëxpliciteerd kan worden:
moeder is in huis
de poes is ziek
het gras is gemaaid
er is nog maar één ronde te gaan
, enz. In voorbeeld (5) is er ook sprake van een soort
subject-predikaatverbinding, maar kan deze niet met behulp van het
werkwoord zijn geëxpliciteerd worden. Het complement heeft
echter ook hier, net als in de andere voorbeelden, een zinsachtige
structuur. Deze zinsachtige structuur komt ook tot uitdrukking in
verschillende kenmerken van de absolute met-constructie die we
in de volgende subparagrafen zullen bespreken.
Schematisch zouden we de absolute met -constructie kunnen
weergeven als in schema 17.1 (ter illustratie
zijn de voorbeelden (1) t/m (6) daarin
opgenomen).
schema 17.1: De structuur van de absolute
met-constructie.
| met +
|
complement |
| naamwoordelijke constituent
+
|
ander element |
|
met
|
moeder
|
in huis
|
|
met
|
de poes
|
ziek
|
|
met
|
het gras
|
gemaaid
|
|
met
|
nog maar één ronde
|
te gaan
|
|
met
|
Karin
|
als babysitter
|
|
met
|
onze hond
|
binnen
|
Opmerking 1
|
De absolute met -constructie kan opgevat worden als de
productieve tegenhanger van oudere absolute constructies zoals de
genitivus absolutus, die we nog wel aantreffen in vormen als
blootshoofds, spoorslags,
wijdbeens, barrevoets.
|
|
Opmerking 2
|
Behalve met kan ook zonder in een absolute
voorzetsel-constructie voorkomen. Voorbeelden:
|
(i)
|
Zonder een hond in huis voel ik me hier niet veilig.
|
|
(ii)
|
Zonder Hannelore als raadsvrouwe is zij nergens.
|
Zonder kan in tegenstelling tot met echter geen
adjectivische constituent of deelwoord in het complement hebben.
Vergelijk met (2):
|
(iii)
|
Zonder de poes ziek kunnen we wel op vakantie gaan.
<<uitgesloten>>
|
|
(iv)
|
Zonder de baas tevreden verliet Hermans de zaak.
<<uitgesloten>>
|
|
(v)
|
Zonder het gras gemaaid vind ik het gazon niet mooi.
<<uitgesloten>>
|
|
(vi)
|
Zonder de ANS gelezen missen we een hoop.
<<uitgesloten>>
|
In het navolgende beperken we ons tot de absolute met
-constructie.
|
|
|
|
