|
Bij persoonsnamen op -man kan in het
meervoud -man vervangen worden door
-lieden,
-lui,
-mannen en
-mensen (een enkele
keer door -mans).
De volgende woorden eindigen in het meervoud volgens de woordenboeken
altijd op -lieden:
edelman
krijgsman
landman
raadsman
weidman
Veel andere woorden (die meestal, maar niet altijd, beroepen aanduiden)
kunnen op -lieden en op -lui eindigen, bijv.:
akkerman
ambachtsman
baggerman
bootsman
buitenman
burgerman
buurman
handelsman
handwerksman
kooiman
koopman
(scheeps)timmerman
schieman
sjouwerman
speelman
(stads)werkman
stuurman
tuinman
vakman
varensman
veerman
voerman
zakenman
zeeman
zegsman
Van deze uitgangen wordt -lieden stilistisch hoger gewaardeerd
dan -lui. De vorm op -lieden is in het algemeen
formeel
te noemen en heeft soms zelfs een uitgesproken
archaïsch
karakter. De vorm op -lui heeft echter in de moderne
standaardtaal soms (niet altijd) een wat geringschattende gevoelswaarde
(vergelijk:
vooraanstaande zakenlieden en
louche zakenlui;
de grote kooplieden uit de zeventiende eeuw en
marktkooplui;
burgers en buitenlui). In een vaste uitdrukking als
de beste stuurlui staan aan wal komt alleen de vorm -lui
voor; als beroepsaanduiding verdient
stuurlieden de voorkeur. In het algemeen kan gezegd worden dat zowel
-lieden als -lui in het hedendaagse Nederlands
minder gebruikt worden dan vroeger, zeker in
gesproken taal
.
Een groot aantal woorden, die meestal geen beroepsaanduiding zijn of
modernere beroepen aanduiden, hebben een meervoud op -mannen,
soms naast andere vormen. De voornaamste zijn:
barman
bewindsman (meestal: -lieden)
Bosjesman (ook: -mans)
boeman
brandweerman (ook: -lieden/-lui)
bruggeman (ook: -lieden)
cameraman (ook: -lieden)
dronkeman
hoofdman (ook: -lieden)
ijscoman
jongeman
kantoorman (ook: -lieden/-lui)
kiesman
kikvorsman
krantenman
leenman
leidsman (meestal: -lieden)
medicijnman
melkman
muzelman
Noorman
olieman
ombudsman (ook: -lieden)
onderwijsman
opperman (ook: -lieden/-lui)
orgelman
partijman
politieman
sandwichman
schillenman
spoorwegman
sportsman (ook: -lieden/-lui)
staatsman (meestal: -lieden)
stroman
stuntman
vakbondsman
vakman (ook: -lieden/-lui)
vertrouwensman (ook: -lieden)
verzetsman (ook: -lieden)
voorman (ook: -lieden)
vuilnisman
weerman
wetenschapsman
wildeman ('woestaard')
Een vorm die in de moderne taal opgang maakt, is die op
-mensen, vooral bij substantieven die geen beroep aanduiden of
dit meer in algemene zin doen. Deze meervoudsvorm kan zowel op mannelijke
als op vrouwelijke personen betrekking hebben. Mogelijk zijn bijv. (naast
andere vormen, zoals hierboven vermeld):
buitenmensen
burgermensen
handelsmensen
kantoormensen
krantenmensen
onderwijsmensen
partijmensen
politiemensen
spoorwegmensen
sportmensen
vakbondsmensen
vakmensen
verzetsmensen
werkmensen
wetenschapsmensen
zakenmensen
Ten slotte kunnen nog vermeld worden de meervouden van
Engelsman - Engelsen,
Fransman - Fransen,
Geldersman - Geldersen/Gelderslui;
hopman - hoplieden/hopmans
; en de niet-persoonsnamen:
kaaiman - kaaimannen/kaaimans,
pieterman - pietermannen,
sneeuwman - sneeuwmannen,
wildeman (in de wapenkunde) -
wildemans
.
|
|
