Woorden op -man
 
[ 3·5·4·2 ]
 
Bij persoonsnamen op -man kan in het meervoud -man vervangen worden door -lieden, -lui, -mannen en -mensen (een enkele keer door -mans).
     De volgende woorden eindigen in het meervoud volgens de woordenboeken altijd op -lieden:

edelman krijgsman landman raadsman weidman

Veel andere woorden (die meestal, maar niet altijd, beroepen aanduiden) kunnen op -lieden en op -lui eindigen, bijv.:

akkerman ambachtsman baggerman bootsman buitenman burgerman buurman handelsman handwerksman kooiman koopman (scheeps)timmerman schieman sjouwerman speelman (stads)werkman stuurman tuinman vakman varensman veerman voerman zakenman zeeman zegsman

Van deze uitgangen wordt -lieden stilistisch hoger gewaardeerd dan -lui. De vorm op -lieden is in het algemeen formeel te noemen en heeft soms zelfs een uitgesproken archaïsch karakter. De vorm op -lui heeft echter in de moderne standaardtaal soms (niet altijd) een wat geringschattende gevoelswaarde (vergelijk: vooraanstaande zakenlieden en louche zakenlui; de grote kooplieden uit de zeventiende eeuw en marktkooplui; burgers en buitenlui). In een vaste uitdrukking als de beste stuurlui staan aan wal komt alleen de vorm -lui voor; als beroepsaanduiding verdient stuurlieden de voorkeur. In het algemeen kan gezegd worden dat zowel -lieden als -lui in het hedendaagse Nederlands minder gebruikt worden dan vroeger, zeker in gesproken taal .
     Een groot aantal woorden, die meestal geen beroepsaanduiding zijn of modernere beroepen aanduiden, hebben een meervoud op -mannen, soms naast andere vormen. De voornaamste zijn:

barman bewindsman (meestal: -lieden) Bosjesman (ook: -mans) boeman brandweerman (ook: -lieden/-lui) bruggeman (ook: -lieden) cameraman (ook: -lieden) dronkeman hoofdman (ook: -lieden) ijscoman jongeman kantoorman (ook: -lieden/-lui) kiesman kikvorsman krantenman leenman leidsman (meestal: -lieden) medicijnman melkman muzelman Noorman olieman ombudsman (ook: -lieden) onderwijsman opperman (ook: -lieden/-lui) orgelman partijman politieman sandwichman schillenman spoorwegman sportsman (ook: -lieden/-lui) staatsman (meestal: -lieden) stroman stuntman vakbondsman vakman (ook: -lieden/-lui) vertrouwensman (ook: -lieden) verzetsman (ook: -lieden) voorman (ook: -lieden) vuilnisman weerman wetenschapsman wildeman ('woestaard')

Een vorm die in de moderne taal opgang maakt, is die op -mensen, vooral bij substantieven die geen beroep aanduiden of dit meer in algemene zin doen. Deze meervoudsvorm kan zowel op mannelijke als op vrouwelijke personen betrekking hebben. Mogelijk zijn bijv. (naast andere vormen, zoals hierboven vermeld):

buitenmensen burgermensen handelsmensen kantoormensen krantenmensen onderwijsmensen partijmensen politiemensen spoorwegmensen sportmensen vakbondsmensen vakmensen verzetsmensen werkmensen wetenschapsmensen zakenmensen

Ten slotte kunnen nog vermeld worden de meervouden van Engelsman - Engelsen, Fransman - Fransen, Geldersman - Geldersen/Gelderslui; hopman - hoplieden/hopmans ; en de niet-persoonsnamen: kaaiman - kaaimannen/kaaimans, pieterman - pietermannen, sneeuwman - sneeuwmannen, wildeman (in de wapenkunde) - wildemans .
 
vorige pagina De voor dit onderdeel gebruikte literatuur volgende pagina