Betekenis en gebruik
 
[ 25·3·1 ]
 
Het voegwoord noch, dat vooral in geschreven taal voorkomt, wordt gebruikt om een ontkennende aaneenschakeling uit te drukken: het schakelt de leden van de nevenschikking aan elkaar (zoals het gewone aaneenschakelende en), terwijl het tevens fungeert als negatie-element, met ofwel alle leden onder zijn bereik (zie (1) t/m (4)), ofwel - als de voorafgaande leden al ontkend zijn - alleen de op noch volgende leden (zie (5) en (6)).
     De zin:

(1a) Hij had tijd noch lust.

betekent dus:

(1b) Hij had geen tijd en geen lust.

Andere voorbeelden:

(2) Deze noch gene naam werd genoemd.
(3) Geld noch brieven waren bij haar veilig.
(4) Hij schrok van haar noch van haar behuizing.
(5) De koopman kon niet meer lachen, noch kon de dief nog rustig slapen.
(6) Waarom hoor ik de gamlang niet, die blijdschap spreekt met koperen mond, noch het gestamp der padie uwer dochters?

Vaste combinaties met noch zijn onder meer:

(7) kind noch kraai (hebben)
(8) geld noch goed (hebben)
(9) heg noch steg (weten)
(10) vlees noch vis (zijn).


 
vorige pagina De voor dit onderdeel gebruikte literatuur volgende pagina