|
Inleiding
|
[ 24·1 ]
|
|||||||||||||||||||
| 1 |
In de delen twee en drie van dit boek zijn allerlei soorten taalelementen
behandeld die als ondergeschikt aan andere beschouwd worden. Zo zijn in een
constituent de begeleidende elementen ondergeschikt aan de kern (bijv. de
nabepaling van de warme bakker in de naamwoordelijke
constituent brood van de warme bakker) en hebben zinnen
die zinsdeel zijn een ondergeschikte functie in een grotere zin (bijv. de
lijdendvoorwerpszin hoe laat het is in de samengestelde
zelfstandige zin Ik weet hoe laat het is). Behalve deze
onderschikkingen bestaan er ook nevenschikkingen.
nevenschikkingen zijn constructies bestaande uit twee of meer taalelementen (woorden of groepen van woorden, waaronder ook zinnen) die een reeks van (zonder meer) naast elkaar geplaatste, gelijkwaardige leden vormen, en die door (nevenschikkende) voegwoorden of reeksvormers verbonden zijn of althans verbonden kunnen worden. Die taalelementen noemen we de leden van de nevenschikking. Ze zijn gelijkwaardig en heten daarom nevengeschikt, in tegenstelling tot de zojuist genoemde ondergeschikte elementen. Voorbeelden (de leden van de nevenschikking zijn gecursiveerd):
|
|||||||||||||||||||
| 2 |
In  komt de samentrekking
aan de orde. Omdat in de hoofdstukken over de nevenschikking de
samentrekking op sommige plaatsen al ter sprake moet komen, wordt hieronder
een zeer korte omschrijving van dit verschijnsel gegeven. Samentrekking
doet zich overigens wel voor een belangrijk deel, maar niet uitsluitend in
nevenschikkingen voor.
Samentrekking is het weglaten van één of meer identieke taalelementen in een twee- of meerledige taaluiting; de term wordt ook gebruikt voor het resultaat van het weglaten. In de voorbeelden (6), (7) en (8) kunnen de (b) -zinnen beschouwd worden ontstaan te zijn door samentrekking van de (a) -zinnen; we kunnen ook zeggen: de (b) -zin is telkens een samentrekking van de (a) -zin. Voor de grafische aanduiding van samentrekking geldt het volgende. Wordt er een woorddeel weggelaten, dan volgen we de gebruikelijke spelling (zie (6b)). Wordt er meer dan een woorddeel weggelaten (dus een woord of een groep woorden), dan gebruiken we (althans in de hoofdstukken 24 t/m 27 van dit boek) voor een of meer weggelaten elementen het teken '(-)' (zie (7b) en (8b)).
|
